آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند
انگشت رساندن(دست‌درازی کردن، دست زدن)
انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

حرف پهلودار-سخن کنایه آمیز

 

 

چس دماغ-پر افاده-پر ادعا

زیر ِ گوش-سخت نزدیک-دم دست

آهو چشم-معشوق-شاهد

چهار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

حمله کردن-یورش بردن

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

افقی برگشتن-شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

از تک و تا نینداختن خود-از رو نرفتن-جا نزدن-خود را نباختن
از رو بردن-خجالت دادن-مقاومت حریف را در هم شکستن
پَلِه-پول

پنج زاری-سکه ی پنج ریالی-پنج هزاری

پشه زدن-نیش زدن پشه

آهوی خاور(آفتاب)

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند
اسم شب(کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب)

 
بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

 

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

 

چینی بند-چینی بند زن

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

آش آلو کردن-خجالت‌زده کردن-کنفت کردن-سکه‌ی یک پول کردن

خدا بیامرز-مرحوم-مغفور

رسوخ کردن-در دل اثر کردن-رخنه و نفوذ کردن
حِجله-گنبد مانندی که همراه با آیینه های ریز و گوی های صیقلی بر گور افراد جوانمرگ شده می گذارند

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

آب سیر(جانور خوش‌رفتار)
زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز

 

جاجا کردن-مرغ را با جا جا به لانه کردن

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

به جهنم-به درک-خوب شد که چنین شد-خوب است که چنین بد است
داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس
بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن
از زور پسی-از روی ناچاری-اجبارن
زیاده روی-افراط-اسراف
چک و چانه زدن-چانه زدن-وراجی کردن-مذاکره ی فراوان کردن
ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)
در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

بد آمدن-برخوردن به کسی-ناراحت شدن

پای چیزی ایستادن-از چیزی دفاع کردن

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

خاطرجمع شدن-مطمئن شدن

بنده منزل-خانه ی من

دور از شما ب-لانسبت

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

چرکتاب-پارچه ای با رنگ خاکستری یا قهوه ای که چرک را زود نشان نمی دهد

آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)

خون گرم-خوش برخورد-با عاطفه-پر مهر

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد
به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

از کسی خوردن(توانایی مقابله با کسی را نداشتن)

بِر و بِر نگاه کردن-خیره نگریستن

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان

ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی
توالت رفتن-به دستشویی رفتن

 

 

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

پر افاده-متکبر-مغرور

زدن خود به آن راه-خود را به نادانی
 

حق التدریس-مزد آموزگار

چُسَکی-کم دوام و سرهم بندی شده
پی پیش-کسی که نوبت دوم بازی مال او است
برای هفت پشت کسی کافی بودن-از تحمل کسی خارج بودن-بسیار زیاد بودن

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

خوش مسلک-خوش روش-نیکو طریقت

 
درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن
دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن

آشی بودن زندگی-نامساعد بودن حال و احوال
باهاس-باید-بایست
زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

خاله در هم-همیشه نگران-همیشه اخم کرده

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

 
دست به روی کسی بلند کردن-کسی را کتک زدن

حرف توی دهن کسی خشک شدن-از سخن گفتن باز ماندن

آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)
به سر دویدن- با سر رفتن

 

چاله میدان-نگا. چاله خرکشی

حق شناسی-سپاس گزاری

 

رفتن توی بحر چیزی یا کسی-در چیزی یا رفتار کسی دقیق شدن

اُق زدن-بالا آوردن

آب به چشم آمدن-طمع کردن

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

رشته ی سر در گم-وضع بغرنج-کار دشوار

الم‌شنگه-هیاهو-آشوب-جنجال-داد و قال

 

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

حرف توی دهن کسی گذاشتن-سخنی را به کسی یاد دادن-تلقین کردن

چهره کردن-نگا. چهره شدن

بستن زخم-بسته شدن سر زخم-التیام یافتن زخم-مرهم نهادن و پیچیدن زخم با وسایل زخم بندی

تخم چیزی ورافتادن-ریشه کن شدن

خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان

 

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن
خواهر خوانده-دوست صمیمی

زار-کوتاه شده ی زایر

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

حظ کردن-لذت بردن
تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

 

از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن

 

 

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

انگشت‌کوچکه‌ی کسی نشدن(بسیار فرودست تر از کسی بودن، اصلن با کسی قابل مقایسه نبودن)

باد آورده-مفت و رایگان-آنچه که بدون زحمت بدست آید

چوروک-چین و شکن

چشم کردن-چشم زدن

 

ته نشین-رسوب کرده

 

اردک رفتن، غاز آمدن(دست از پا درازتر برگشتن)

 
آب از گلو پایین نرفتن-غصه و ناراحتی شدید داشتن

حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)

تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن

چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن

دور افتادن-فاصله گرفتن-پرت افتادن

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

از جگر گذشتن-نامردی کردن

خلاص-تمام شد-مُرد

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

خرید خدمت-فروختن خدمت کارمند به اداره-پرداخت پول برای نرفتن به خدمت سربازی

در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن
تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن
دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

پابوسی-زیارت

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

تیپ زدن-شیک و پیک کردن-خود را آراستن

چهار چوب ملا حیدر-جای تنگ و ناراحت کننده

خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

اوضاع کسی را بی‌ریخت کردن-زندگی کسی را آشفته کردن-کاسه کوزه‌ی کسی را به‌هم ریختن

خاطر داشتن-به یاد داشتن

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

 

 

چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

چشته خور شدن-بهره و نصیب بردن از کسی

چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

خبر چین-سخن چین-جاسوس

خاک تو سری-مصیبت زدگی-گرفتاری-بدبختی

پُخت کردن-پختن

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

راست و ریس-موانع و معایب

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن

با ریسمان کسی به چاه رفتن-با اعتماد به کسی به کاری دست زدن
زن و بچه-اهل و عیال-زن و فرزند

 

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن-خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن

به جا آوردن-شناختن

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

اردک‌پرانی-از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

راست شدن-رو به راه شدن

چارچوب-قاب-چهار چوب که چیزی را در بر گیرند

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

دنده کج-کج خلق-یکدنده

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

در خط چیزی بودن-در فکر و نقشه ی کاری بودن

دختر بچه-دختر کم سن و سال

چپری آمدن-زود آمدن
دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)
چار چشم-کسی مه عینک می زند

 

دست گرفتن برای کسی-خطای کسی را مرتب به رخ او کشیدن
چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

تمام و کمال-کامل-به تمامی

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن
از کیسه خوردن(از جیب خوردن)

بده اون دستت-آی زکی !

به درک واصل شدن-به درک رفتن-برای با نفرت خبر مرگ کسی را دادن بکار می رود

ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)

در به در شدن-آواره شدن-بی خانمان شدن-جا و منزل مناسبی نداشتن

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

چیله-هیرم-خاشاک

 

تاپ و توپ-سر و صدای ضربه-داد و فریاد

درگذشتن-صرف نظر کردن-مردن

حمامی-گرمابه دار

به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن

 
برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن
 

آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)

از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

خبر مرگش-خدا مرگش بدهد

دخیل-پناه برده-توسل جسته به

 
 

پابوسی-زیارت

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

 

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)
بی سر و پا-پست-فرومایه

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

دعوا کردن-نزاع کردن-زد و خورد کردن

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم
خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت
حمامی-گرمابه دار

زابرا-از خواب پریده-بد خواب-عصبی

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن
چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

خایه قوچی-نوعی شیشه ی کوچک بیضی شکل

ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

تاب برداشتن-خم شدن-شکم دادن-لوچ شدن چشم
جلز و ولز-سوز و گداز
روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

رو کردن-روی آوردن-آشکار کردن-به رخ کشیدن

انکر منکر-بسیار زشت و بدترکیب

بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن

از جگر گذشتن-نامردی کردن

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن
بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

به هوس چیزی افتادن-مایل به چیزی شدن-به یاد چیزی افتادن و آن را خواستن

زین و یراق کردن-برای کاری آماده شدن-رفتن به جایی

خر-نفهم و کودن-بزرگ-زیاد

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

بغض کردن-متاثر و غمگین شدن و به خود فرو رفتن

 

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

پَتی-لخت-برهنه

پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

 

 
حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

پلاس شدن-مدت زیادی در جایی ماندن-جایی را پاتوق خود کردن

خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده
جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان

 

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

 

 

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

 
خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری
چاک و بست نداشتن دهان-دهان لغ بودن-رازدار نبودن

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

 

آنجا رفتن که عرب نی انداخت-به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن

پس پناه-جای خلوت در خانه یا کوچه-پستو

تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار

 

 

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

حق البوق-رشوه

بله گرفتن-رضایت عروس را گرفتن
خرخره ی کسی را جویدن-به شدت از دست کسی عصبانی شدن

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن
حق کسی را کف دست کسی گذاشتن-کسی را به سزای کار خود رساندن
فرسوده و خراب شدن

پر و پاچه-پا-پاچه

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

بِدو-دوان دوان-کسی که بسیار می دود-سریع

خر تو خر-پر هرج و مرج-بی نظم

خرخره ی کسی را جویدن-به شدت از دست کسی عصبانی شدن

آواز شدن-شهره شدن

 

زبان خود را گاز گرفتن-از گفتن سخن نا به جا پشیمان شدن-از سخن گفتن خودداری کردن

خِل-خلط بینی

خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن

پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن