دهنه سرخود-بی بند و بار

بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

داغان-از هم پاشیده-پریشان

خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن

به هم زدن-قطع رابطه کردن

دهن دره-خمیازه

جیز گر-ربا خوار-کسی که از دیگران برای دادن مکان غیرقانونی پول می گیرد

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

چانه لغی-راز داری نکردن

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند

چراغ پریموس-چراغ تلمبه ای-نوعی اجاق نفتی

خرس-چاق و درشت-تنومند

ریش دادن و ریش گرفتن-ضمانت کردن-متعهد شدن

بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره
انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

به هر تقدیر-در هر صورت-خلاصه

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

توان هماوردی با کسی را داشتن

زیاده روی-افراط-اسراف

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن-بهره بردن از چیزی-نصیب بردن

امان دادن(کسی را پناه دادن، از گناه کسی گذشتن)

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

انداختنی-جنس نامرغوب

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

 

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن

 

دُم کلفت-پول دار-مقتدر

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

پاپاسی-مبلغ ناچیز-پشیز

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

جرینگ-صدای سکه های پول

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

تِر زدن-خراب کردن کار

دست فروشی-شغل دست فروش
دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن
 

استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد

خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد

آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن
خبرگزاری-موسسه ی خبرگیری و انتشار خبر

زغنبود-کوفت-زهرمار-خفه شو!

زاچ-زائو

خاکروبه-زباله-آشغال

افندی پیزی-به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو-پهلوان پنبه

پاک-به کلی-یکسره

در دست-آماده-حاضر
خرکچی-چارپادار

آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم
ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن
چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

دو هوا شدن-بیمار شدن به دلیل تغییر هوا

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)
پَلِه-پول
آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن
دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن
با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن
دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام

 

جوش آوردن-نگا. جوش آمدن

حق گرفتن-نگا. حق بردن

 

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

خود را خوردن-رنج بردن

از یک قماش بودن-سر و ته یک کرباس بودن
خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

دست انداختن به روی چیزی-چیزی زا غاصبانه تصرف کردن

چاخان پاخان-دروغ

با اشتها-متمایل به غذا

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

پشته کردن-روی هم انباشتن

دول-آلت مردی به زبان کودکان

از کیسه شدن(هدر شدن، ضرر کردن)

زیر پا کردن-پیمودن-همه جا را گشتن
ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت
اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

دردسر-گرفتاری-سرگردانی

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

بزن-شجاع-دلاور-اهل دعوا و مرافعه
آمدن(آغاز به کاری کردن)

چار دیواری-خانه

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

دبنگ-احمق-کودن

باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن

چاچول-حقه باز-شارلاتان

زاله بندی-مرزبندی در کشتزار-کرت بندی

اله و بله-چنین و چنان
دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار
زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

 
چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن

چروکیدن-چین دار شدن

پلاسیده-پژمرده-چروکیده

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

پادرازی-نوعی شیرینی به اندازه ی کف پا

پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

 

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

از پا ننشستن-سماجت ورزیدن-از کوشش دست نکشیدن

 

بشقاب پرنده-سفینه ی بشقاب مانند که از کهکشان آمده است . چیز پرنده ی ناشناس

آفتاب به آفتاب-هر روز

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

ریسه شدن-پشت سر هم قرار گرفتن-به دنبال هم به جایی رفتن

زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار
خوشان خوشان-نهایت خوشی و لذت
رفتن توی نخ چیزی یا کسی-چیزی یا کسی را زیر نظر داشتن و پاییدن

درگاهی-آستانه

چیز خور شدن-مسموم شدن

در رفتن پاتیل کسی-تاب نیاوردن-ناتوان شدن

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

 

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

آش هفت جوش-قضیه‌ی پیچیده

حمله ای-مبتلا به بیماری غش

ریش گذاشتن-نتراشیدن ریش-ریش بلند کردن

پینه کردن- پینه بستن

زیاده روی-افراط-اسراف

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

افتادن توی هچل-گرفتار دردسر و ناراحتی شدن
بالا آوردن-استفراغ کردن
بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی
بدک-نه چندان بد

ریش و پشمی به هم زدن-بالغ شدن-صاحب ریش و پشم شدن

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

آجرپاره(جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره)

 
ددر برو-نانجیب-زن بدکاره

 

داماد-مرد تازه زن گرفته

زار-نا به سامان-خراب-بد

 

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد
دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن
از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)

 

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)

 

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه
بزنگاه-نقطه ی ضعف-سر وقت-موقع حساس-زمان مناسب

دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

چَپَری بی-درنگ-به سرعت

ترش ابرو-عبوس

تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه

درگاهی-آستانه

 

بجا آوردن-شناختن-دریافتن

 

اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)

زیر تشکی-رشوه

تبرک کردن-با برکت ساختن-خجسته کردن

خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس
باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)
انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)
باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن

خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند

زهرآب ریختن-ادرار کردن-شاشیدن

دستک دمبک درآوردن-پاپوش دوختن-اشکال تراشی کردن
پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

به لجن کشیدن-مفتضح کردن-رسوا و بی آبرو کردن

 

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن

خوراک-مصرف یک دوره ی معین

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

 
حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

برخوردن به کسی ،-به نطر کسی ناپسند آمدن-به کسی گران آمدن-احساس اهانت کردن-با کسی دیدار کردن

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت

چنگک شدن-چنگ شدن

 

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

خود را گرفتن-فخر فروختن-کبر و نخوت نشان دادن

پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

جا گرفتن-مستقر شدن-پنهان شدن

پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

ابرو انداختن(ابرو آمدن)

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

خون کسی را به شیشه کردن-کسی را رنج و آزار بسیار دادن

دیالله-زود باش دیگه !

چند منه ؟-به شوخی به کسی که دیر می آید و زود می رود می گویند: آمدی بگی چند منه ؟
جغ جغ-صدای به هم خوردن چند چیز-صدای همهمه

بی امان-پیگیر-دائم-پیوسته

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

تیغ زدن-باج گرفتن-پول گرفتن و پس ندادن-جیب کسی را خالی کردن

رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

بیرون رفتن-به توالت رفتن

بند-ریسمان-طناب-رشته

انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

دسته دیزی-قوم و خویش دور

آفتابی کردن-پدیدار کردن

 

اگر بمیری هم-به‌هیچوجه-هرگز

رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک

پیش کسوتی-قدمت و برتری

 

تخم سگ-نوعی دشنام است مانند پدر سگ

 

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

 
برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی
دود چراغ-کشیدن شیره
دهنه سرخود-بی بند و بار
رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی
خر گردن-گردن کلفت-بی عار

آهوی مانده گرفتن-بی‌انصافی کردن-عاجزکشی کردن

حق آب و گل داشتن-دارای امتیاز و اعتبار بودن
پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

دهان کسی چاییدن-آرزوی محال داشتن-از عهده ی چیزی بر نیامدن

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

دست کم-حداقل

 

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد
دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

پارو-زن پیر

 

زدن به کوچه ی علی چپ-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

بالا آوردن-استفراغ کردن

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

تافته ی جدا بافته-بر تر و به تر از دیگران

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

بریدن شیر-لخته لخته شدن شیر

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

 
از آب درآوردن(عمل آوردن، انجام دادن)

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن
روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن
خیابان گز کردن-ول گشتن

دوا دادن-دوا خوراندن-مسموم کردن-مشروب خوراندن

پنج دری-اتاقی که پنج در دارد

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

از بیخ عرب بودن-یکسره منکر شدن-به‌کلی زیر چیزی زدن
چنار امام زاده صالح-متلک بد
از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

دل خوشکنک-مایه دلخوشی اندک-آن چه بی پایه ولی مایه ی خرسندی است-گول زنک

پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن
درد گرفتن دل از اسهال

پاره آجر-شکسته ی آجر

به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن

تعطیلی-روز تعطیل-زمان دست کشیدن از کار

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

توپ علی گلابی زدن-بلوف زدن-بی پول سر قمار نشستن

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده
بِدو-دوان دوان-کسی که بسیار می دود-سریع

ته گرفتن-سوختن غذا
جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن
بافتنی-جامه ای که با دست بافته شده باشد
آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

 

به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن

 

اسباب‌کشی(نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر)

خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

حشک شویی-شستن لباس با مواد شیمیایی با کمی یا بدون آب

جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن

دانش سرای مقدماتی-آموزشگاه تربیت دبیر

 

اِحلیل خوردن-فریب خوردن
آشنایی دادن-خود را معرفی کردن
پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

روی خود کشیدن-رو کشیدن

پیشانی-بخت و اقبال-طالع

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

با پنبه سر بریدن-با نرمی و تدبیر آزار و آسیب رساندن

پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه
بچه ی-اهل ِ

اخت بودن(سازگار و هماهنگ بودن، مانوس بودن)

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

 

رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن

از بیخ عرب بودن-یکسره منکر شدن-به‌کلی زیر چیزی زدن

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

چراغانی کردن-جشن گرفتن
دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر
پر پر کردن-نزدیک شدن بلا

چاق و چله-سر حال-سر دماع-فربه-سالم و شاداب

تق و لق-بی رونق-کاسد-بی مشتری

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

چپ رو-تند رو

ریش شدن-ریش ریش شدن

چُس افاده-افاده ی بی جا

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

 

تازگی-طراوت-خرمی-اخیرن

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

اردک‌پرانی-از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن

نیروی انجام کاری را داشتن
 

چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست
ریز بافت-پارچه یا فرش طریف

زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن

خارج از حد-بیش از اندازه

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

 
راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

چشم واسوخته-چشم برتافته

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

زیر جلد کسی رفتن-کسی را فریب دادن-اغفال کردن

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

آواز دادن-خواستن

 

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

 

بی سر و پا-پست-فرومایه

جود-یهودی-حهود

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی

جرینگ-صدای سکه های پول

 

دم به خمره زدن-باده گساری کردن-شراب خوردن

 

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن
خانه به دوشی-بی خانمانی-آوارگی

جیب بری-دست بردن در جیب دیگران به قصد دزدی-شارلاتانی-حقه بازی

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا