زیر گذر-راهی زیرزمینی برای پیاده ها که پیاده رو این سوی خیابان را به آن سو پیوند می دهد

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

پول مول-پول

چین چینی-پر چین

به دهان کسی نگاه کردن-مطیع به گفته ی کسی بودن-حرف کسی را بکار بستن
آشی شدن-سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان
زحمت دادن به خود-خود را به زحمت انداختن

 

خیس شدن-تر شدن

خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی

ریش توپی-ریش تپه
بلا به دور-بلاها دور باد

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

حَب-قرص

چِک کردن-وارسی و بازبینی کردن

برآمده-بزرگ شده-ورم کرده

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

تخم دو زرده-چیز بسیار عزیز و گرامی

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

خشک و خالی-مختصر و ناچیز

رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن

 

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)

بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان

اگر و مگر کردن(شرط و بهانه آوردن)

جببه گرفتن در مقابل کسی-با کسی مخالفت کردن-در برابر کسی مقاومت کردن

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن

خیکی-آدم چاق و فربه

ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی‌مقدمه

 

پیراهن بیش تر پاره کردن-بیش تر تجربه داشتن
حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است

باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن

آدم دیرجوش-کسی که به سختی با دیگران انس می‌گیرد

 
تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن
خانه شاگرد-پسربچه ی خدمت گزار در خانه
آتشخوار(ظالم، حرام‌خوار)
روغن داغ-روغن گداخته
تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن

تسمه از کدوی کسی بیرون کشیدن-پاپیچ نشدن-دست برداشتن

درد و بلا-نفرینی است چون زهر مار-کوفت-مرض و مانند این ها

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

پشت چشم نازک کردن-پشت چشم آمدن

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

 

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین

خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است

از سر باز کردن-دور کردن-رفع مزاحمت کردن

آتش بی‌دود-آفتاب-غضب
دون پاشیدن-دانه دادن به پرندگان-در باغ سبز نشان دادن-وعده دادن

در هم لولیدن-توی هم رفتن
 

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

پرند-حرف بی هوده

پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)
راه گم کردن-نه از روی میل و اراده بلکه اتفاقی به جایی آمدن
جوش زدن-عصبانی شدن-داد و فریاد بیجا زدن

چراغ روشن کردن-ارزان کردن جنس

چشم انداختن-نگاه کردن
دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

بَهمان-فلان

چش-چشم
خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم
چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

جزوه دان-آن چه که دفترچه و کتابچه را در آن می گذارند

دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن

ازخودراضی(متکبر، خود پسند)

دایر شدن-بر پا شدن-رواج یافتن-آباد شدن

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

حیوانکی-کلمه ای در مقام تاسف خوردن به حال کسی

از چیزی زدن-از مقدار چیزی کسر کردن

از دماغ فیل افتادن(بسیار متکبر و خودبین بودن)
باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

دلو حاجی میرزا آقاسی-آدم بی قرار و پر تحرک

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

جیر و ویر راه انداختن-داد و فریاد راه انداختن
تپه ماهور-زمین ناهموار

چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

خان خانی-پر هرج و مرج-ملوک الطوایفی

دل و جگر چیزی را بیرون آوردن-چیزی را به هم ریختن-نامرتب و درهم و بر هم کردن

دندان کسی پیش کسی گیر کردن-عاشق کسی شدن-شیفته ی کسی شدن

دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن
رودل کردن-به سنگینی معده دچار شدن

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

 

روغن گرفتن از آب-از هر اتفاق خوب یا بدی به سود خود بهره گرفتن

بی عرضه-بی لیاقت-بی مصرف

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

ددر رفتن-بیرون رفتن
تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن

 

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

به سر دویدن- با سر رفتن

در به در شدن-آواره شدن-بی خانمان شدن-جا و منزل مناسبی نداشتن

حرص خوردن-عصبانی شدن

زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم

تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار

دان دان بیرون زدن-ظاهر شدن دانه ها بر پوست

خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

پامال شدن-از بین رفتن

خیابان گز کردن-ول گشتن

چار دیواری-خانه

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

دل و روده ی چیزی را در آوردن-اجزای درون چیزی را به هم زدن و بیرون ریختن

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

پیل پیلی خوردن-در راه رفتن به چپ و راست متمایل شدن

خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی

بد زبان- بد دهن

خاصه-خان لقب آرایشگر شاهان قاجار

تِلِک و پِلِک-رخت و وسائل ناچیز خانه

آبِ کبود-آسمان
پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن

الدنگ-بیکاره-مفتخور-بی‌غیرت

پیش کسوتی-قدمت و برتری

الحق-به‌راستی-حقیقتن

 

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

آب آتش مزاج(می سرخ)

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن
خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن

از سر باز کردن-دور کردن-رفع مزاحمت کردن

آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن
خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز
از تو چه پنهان-راستش را بخواهی
آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن
جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن
تخت پایی-صاف بودن کف پا

از حد (توانایی) خود تجاوز کردن

چله دار-کسی که در روز چهلم مرگ عزیزی عزاداری کند

چوب بندی-داربست

چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

 

دل را آب کردن-سخت آرزومند کردن-مشتاق کردن

آن روی کسی بالا آمدن(خشمگین شدن)

پُخی بودن-کاره ای بودن-مهم بودن

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

دادستان-ستاننده ی داد-مدعی العموم

پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

به ساز کسی رقصیدن-بازیچه ی کسی شدن-از کسی فرمان بردن

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره
 

خاله در هم-همیشه نگران-همیشه اخم کرده

تخمی-به درد نخور-بی مصرف
زُل زدن-خیره نگاه کردن
 

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست

 
آبِ آب-آبکی-بی‌مایه-بیرنگ

زاله-کناره ی برآمده ی جوی-مرز کشتزار

خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن
دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

خشکبار-میوه های خشک مانند پسته-بادام-گردو و فندق

بادپا-تند رو-تیز تک

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن
پا سست کردن-آهسته کردن-از سرعت خود کاستن

خوش وعده-آن که به وعده اش وفا می کند

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

دود گرفتن-پُک زدن

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

خیابان گرد-بی کاره-ولگرد

دَدَر-بیرون-کوچه
خُرخُرو-آن که در خواب بسیار خرناس می کشد

زار-کوتاه شده ی زایر

تقاص پس دادن-تاوان پس دادن

پشه زدن-نیش زدن پشه

 

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد
 

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

 

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

جلبی-حقه بازی-فاحشگی

آدم چوبی-بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

دزدیده-دزدکی

 
دست پاک-درستکار

چینی بند-چینی بند زن

داغ چیزی را به دل کسی گذاشتن-کسی را از چیزی محروم ساختن و در حسرت آن گذاشتن

این سفر-این بار

حقه باز-شعبده باز-تر دست-مکار

دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت

 

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

حرف شنوی-سر به راهی-تبعیت-نصیحت پذیری

 

انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

دارا-ثروتمند

رمباندن-خراب کردن

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

زود بودن-فرانرسیدن هنگام کاری

این و آن را دیدن(برای انجام کاری از همه کمک گرفتن)

چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

پرت کردن حواس-حواس را از اصل موضوع منحرف کردن
جاگرم کردن-در جایی ماندن

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

از سر کسی زیاد بودن-بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن

پفکی-سخت بی دوام و ضعیف

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

پخته-با تجربه-دنیا دیده

پول بالای چیزی دادن-پول دادن و چیزی را خریدن

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

جیر و ویر راه انداختن-داد و فریاد راه انداختن
آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی

چفت و بست-قفل و زنجیر در یا صندوق

در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده

روگیری-چهره پوشاندن از نامحرم-شرم و حیا

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف
باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر

درشت-حرف زشت-دشنام

چشته خور شدن-بهره و نصیب بردن از کسی
رخصت خواستن-اجازه خواستن

پیه دل باز کردن-تحمل کردن
تازه کار-کم تجربه-مبتدی-ناشی

از پا درآمدن-افتادن-سخت خسته و درمانده شدن

پُرتابل-قابل حمل

تپه گذاشتن-بول کردن

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

 

اشتباه لپی-اشتباه لفظی

دری وری گفتن-سخنان نامربوط گفتن-چرند و پرند گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

زاغ سیاه کسی را چوب زدن-پنهانی مراقب کسی بودن

چیز فهم-عاقل و فهمیده

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

به لج انداختن-به لجاجت انداختن

بَهمان-فلان

حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن
آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)
به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب
ابریشم-زن نوازنده-مطرب

جنگ زرگری-دعوای دروغین-جنگ مصلحتی

 

دَم نقد-آماده-حاضر

 

خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک

دلچرکین-کسی که از چیزی اکراه پیدا کرده است

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

 

حالی کردن-فهماندن
زبان مادر شوهر-نوعی گیاه خار داراز تیره ی کاکتوس

زحمت کش-کارگر-پیشه ور

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

زحمت دادن-اسباب زحمت شدن-کنایه از شوهر زنی بودن

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن
به لجن کشیدن-مفتضح کردن-رسوا و بی آبرو کردن

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

 

رنگ دادن و رنگ گرفتن-رنگ به رنگ شدن

تریاکی-معتاد به تریاک

اجباری بردن-کسی را به خدمت سربازی بردن

پیش غذا-آن چه پیش از غذای اصلی می خورند

از جا پریدن(یکه خوردن، عصبی شدن)

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

 

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

رها کردن به امید خدا-دست کشیدن و به جریان روزگار واگذار کردن

رویم به دیوار-هنگام گفتن مطلب ناخوشایندی می گویند

چار چشم-کسی مه عینک می زند

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی

آشغالی(سپور)

آستین بالا زدن-آماده شدن-به کاری برخاستن-پا پیش گذاشتن
حاج خانم-عنوان احترام آمیز برای زنان مسلمان سالمند

 

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

پر پر زده-ور پریده-نفرینی با آرزوی جان کندن کسی

خوش قلق-رام-خوش خوی

ژست دادن-تنظیم وضع و حالت و قیافه برای عکس گرفتن

جاهل پسند-چیزی که جوان

داش-لوطی-مشدی

 

به درد بخور-مفید-چیز یا کسی که سودمند باشد

آفتاب برِ دیوار آمدن(به پایان آمدن عمر)

دست از سر کچل کسی بر نداشتن-کسی را به حال خود نگذاشتن

 

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

چرک و خون-چرک آلوده به خون

باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن
از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

چُس افاده-افاده ی بی جا

چاخان پاخان-دروغ

زجرکش کردن-به زجر و شکنجه کشتن

ترک بیلمز-آدم نادان

خوش لباس-نگا. خوش پوش
به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

 

آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)
داغان شدن-از هم پاشیدن-متفرق شدن

خر بی یال و دم-احمق-نادان

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن
چینی بند زنی-عمل چینی بند زدن

انگشت به دهان نهادن-متحیر ماندن

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر
چلک بازی-بازی الک دولک

دخترکی-دوشیزگی-بکارت

 

تاب خوردن-بازی کردن با تاب-پیچ و خم برداشتن

حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی
دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن
ته نشین شدن-رسوب کردن

 

اِرا-هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید

پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

آقادایی را جنباندن(حرکتی به خود دادن)

خام کردن-فریب دادن-اغفال کردن

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

ریخت-شکل و قیافه-سر و وضع

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

 

خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح