دلپخت-پختن مغر چیزی

بازار کوفه- بازار شام

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

 

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود
پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

بُل گرفتن-چیز مفت به چنگ آوردن-از فرصتی استفاده کردن-بهانه ای بدست آوردن

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

 

آب سیر-جانور خوش‌رفتار

پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

ترید- تلیت

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

آغا‌پنبه(زن بسیار سفیدرو، عروسک پنبه‌ای)
اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)

چغلی کردن-شکایت کردن

آب و خاک-میهن-دیار

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح

 

خالی خالی-بدون چیز دیگری

الفرار-گریز-بگریز !

دست به کار نرفتن-حال کار کردن نداشتن-برای کار بی حوصله بودن

حتم داشتن یق-ین داشتن

ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

حاجی خرناس-لولو
جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

چیلی-بدبیاری
بامبول در آوردن-حقه و کلک زدن

جا-رختخواب-بستر

چرم پاره-خرده های چرم در دکان کفاشی

برخوردن به کسی ،-به نطر کسی ناپسند آمدن-به کسی گران آمدن-احساس اهانت کردن-با کسی دیدار کردن

به پول رساندن-فروختن

ژوری-هیئت داوران

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

چُسک-دمپایی-کفش سبک و راحت

حاجی من شریک-کسی که خود را داخل کاری می کند و مدعی شراکت می شود

پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

پر رودگی-پر گویی-پر حرفی

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

 

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

باری از دوش کسی برداشتن-رنج و زحمت کسی را کم کردن

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

 
جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن
چینه کش-بنایی که دیوار گلی می سازد

بیا بیا- برو برو

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن
زین کردن گربه ی کسی-کسی را به زحمت انداختن-کسی را گرفتار دردسر و ناراحتی کردن
با متانت-با وقار

چشم کار کردن-دیدن

آغا‌پنبه-زن بسیار سفیدرو-عروسک پنبه‌ای

ازرق-چشم زاغ

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

 

تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

دهان کسی چاک و بست نداشتن-ناتوان بودن در رازداری
خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

دستکاری-دست بردن در چیزی

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن

بزرگداشت-احترام-تکریم

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

آب پاکی روی دست کسی ریختن(کسی را کاملن ناامید کردن)

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است
از خرس مویی کندن-از مردم خسیس چیزی درآوردن-هرچند ناچیز باشد

دستمالی-دست مالیدن

خط-راه-مسیر-مشی و مرام-مسلک-کنایه از نامه
پُرتابل-قابل حمل

 
دلقک بازی-مسخره بازی

از دولت سر(به لطف کسی، از برکت وجود کسی)

دسته اش را در کردن-تصفیه حساب کردن-جبران کردن کاری

 

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن
جفنگیات-سخنان یاوه

در گوشی-با زمزمه-پچ پچ وار

خدا-بسیار زیاد-فراوان

دُم کلفت-پول دار-مقتدر

بند-ریسمان-طناب-رشته

حلال واری-نگا. خلال وار

زمخت-درشت-ناهنجار

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

چاقالو-چاق-فربه

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

 

حال آمدن دل-بازیافتن نشاط-برطرف شدن خستگی

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

ذات کسی خراب بودن-بد اصل و نسب بودن-اصالت نداشتن-بد جنس بودن

ته چک-بن چک-بنجاق-بخشی از دسته چک که پس از جداکردن چک باقی می ماند
تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

به کسی رفتن-به کسی شباهت داشتن

ز ِق ز ِق-گریه ی بریده بریده ی بچه
خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)

جراندن-جر دادن-پاره کردن

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر
دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

با هم کنار آمدن-با هم ساختن

انداختنی-جنس نامرغوب

 
دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

داغ کردن پشت دست-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن
چمباتمه زدن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو
دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

پیچ و خم خوردن-پیچ و تاب خوردن

از دور دستی برآتش داشتن(آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن)

انگشت‌شمار-کم-معدود

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

بامبول زدن-حقه سوار کردن

 
برای فاطی تنبان نشدن-بدرد نخوردن-قانع کننده نبودن-فایده نداشتن

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی
انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

دده سیاه-نوکر-نوکر سیاه

اجباری(خدمت سربازی)
چَکی-وزن نکرده-یک جا

حلال زاده-پاک و نجیب

چه چه زدن-خواندن بلبل-سخت خوش آواز خواندن

 

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

خانم باز-مرد معاشر با زنان هرزه

خبرچینی کردن-سخن چینی کردن-خبر از جایی به جایی بردن-جاسوسی کردن

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

 

رشته ها را پنبه کردن-کارهای انجام شده را به باد دادن

پشم ریختن-از میان رفتن توانایی و مقام

دو رگه-از دو نژاد محتلف

آب آتش زده-اشک

امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه
تا خوردن-کج شدن-خم شدن-انحنا برداشتن

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها

 

 

 

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن

به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن

تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز

دلو حاجی میرزا آقاسی-آدم بی قرار و پر تحرک

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

پس دوزی-دوختن پشت لباس با دست

 

خرده بُرده-مشکل-اختلاف

خاک به دهنم-زبانم لال

پیاله زدن-می نوشیدن

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

چرند و پرند-پرت و پلا-حرف های مزخرف

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن
حهاز-کشتی بزرگ
دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

پیش کنار-بیضه-خایه

چرندیات-سخنان بی هوده و مزخرف

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

تر و چسب-بی درنگ-بی معطلی-فرز و چابک
بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

دم به ساعت-هر ساعت-هر لحظه

آب سیر(جانور خوش‌رفتار)
چُغُل-سخن چین

ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی

 

 
چار سری گفتن-متلک گفتن-کلفت بار کسی کردن-حرف مفت زدن

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

توی دل قند آب کردن-لذت بسیار بردن-شادی زیاد حس کردن

 

دندان تیز کردن-طمع کردن

خرج در رفته-خالص-ارزش پس از کسر مخارج لازم

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

آب و تاب-تکلف-لفت و لعاب-تفصیل

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

زود رنج-نازک دل-حساس
حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی

جریحه دار شدن-زخمی شدن-دل شکسته شدن-رنجیده شدن

چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن

 
خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

دُم کلفت-پول دار-مقتدر

خشکه پز-نانوایی که نان هایی از قبیل نان روغنی-قندی-شیرمال-پنجه ای و مانند آن ها می پزد

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن

 

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال
از تو چه پنهان(راستش را بخواهی)

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

بوی قرمه سبزی دادن سر-با زدن حرف های خطرناک موجب خطر جانی یا دردسر خود شدن

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

دست من و دامن تو-دستم به دامنت

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

زکی-لفظی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود
پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن

حمام زنانه-جای پر سر و صدا و شلوغ

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

آشنا روشنا-دوست آشنا

خبر داغ-خبر بسیار مهم

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر
اِرا-هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید

از کرگی دم نداشتن خر-نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری
بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن
پیشنهاد دادن-طرح کردن چیزی

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

دوبله-دو برابر-دوبلاژ

پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

خاله وارَس-آدم فضول

دید زدن-چشم چرانی کردن-دور و بر را نگاهی انداختن

از دل و دماغ افتادن-شور و نشاط خود را از دست دادن-بی‌حوصله شدن

تو سری-تحمیل نظر به کسی با تحقیر و برای تنبیه
پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک

پشمالو-دارای موهای بسیار

بغداد آباد-شکم سیر

تردستی-مهارت-شعبده بازی

چشم کسی را دزدیدن-هنگام غفلت کسی کاری را انجام دادن یا چیزی را برداشتن

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

دو به دو-دو تا دو تا

آب نخوردن-درنگ نکردن

چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

 

زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

خش و خش-نگا. خش خش

اهل دود-سیگاری

دست شما درد نکند-از شما سپاس گزارم

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

دیوار را یک طرفه کاه گل کردن-یک طرفه قضاوت کردن

خود را گرفتن-فخر فروختن-کبر و نخوت نشان دادن

پیگرد-پی گیری-تعقیب

داوطلب-خواستار-نامزد

توپ زدن-روی دست حریف برخاستن-کلک زدن

 

خُل-نیمه دیوانه-سفیه

 
پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان

پینه زده-وصله کرده

در آسمان جستن و در زمین یافتن-چیزی یا کسی مورد علاقه را غیر منتظره یافتن و دیدن

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

 

افتادن توی هچل(گرفتار دردسر و ناراحتی شدن)

جملگی-تمامن-سراسر

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

آتش بی‌دود-آفتاب-غضب

از حال رفتن(بی‌حال شدن، غش کردن)
چَرس-حشیش-گرد-بنگ
داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

خوش مشرب-خوش معاشرت-اهل گفت و گو

باد به غبغب انداختن-تکبر کردن-خودخواهی نشان دادن

 

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

حال و بار-وضع زندگی

پارتی بازی-حزب بازی-انجام کار از طریق سفارش و توصیه
از نفس افتادن(بسیار خسته و مانده شدن)

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

حلال واری-نگا. خلال وار

خاک انداز-وسیله ای برای گردآوردن و حمل آشغال و زباله

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

 

جیره ی کسی را روی یخ نوشتن و جلو آفتاب گذاشتن-با کسی دشمنی کردن

جیب کسی سوراخ بودن-ولخرج بودن-غالبن پولی در جیب نداشتن
اُس و فُس-اصل-مایه-چهارستون بدن

 

بی دست و پا-بی عرضه-پخمه

الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

دست آمدن-به دست آمدن-پیدا شدن-حاصل شدن

 

 

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

چهار چوب ملا حیدر-جای تنگ و ناراحت کننده

جنس بد بیخ ریش صاحبش-کالای بد به فروشنده اش باز می گردد

تق تق کردن-آواز برخورد پیاپی دو چیز به یکدیگر

بی برو برگرد-بدون تردید-بی چون و چرا

بازداشتی-زندانی موقت
الفرار-گریز-بگریز !
آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن-تمایل شدید داشتن-به طمع افتادن
تیز بازار-بازار گرم و پر مشتری

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

 

از کسی حساب بردن(از کسی ترس داشتن)

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

بوی شیر از دهان کسی آمدن-نادان و بی تجربه بودن-رشد جسمی و عقلی نداشتن-کودک و خام بودن

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

 

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

 

 
ترش کردن-عصبانی شدن

پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی
دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است
اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

 

از تعجب شاخ در آوردن-بسیار شگفت زده شدن

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

از چاله در آمدن و به چاه افتادن-از باران به ناودان پناه بردن

زبان مادر شوهر-نوعی گیاه خار داراز تیره ی کاکتوس

جفت گیری کردن-جماع کردن حیوانات

تعلیمی-عصای کوچک
بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی
از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

 

افسارسرخود-خود‌رای-افسارگسیخته

جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن

پاشیر-گودال پای شیر آب