از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

در ثانی-ثانیا-دوم

چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن

 

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن
تیز بزی-فورن-بی درنگ
چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته

جار و جنجال-داد و فریاد-نزاع و کشمکش
حیوونکی-نگا حیوانکی

 

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

چپری آمدن-زود آمدن

ارنعوت-آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

تو نگو من بگو-مشاجره-بحث

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن
 

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

بر ملا شدن-آشکار گشتن

دوا-واجبی-مشروبات الکلی

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

زند و زا کردن-زاییدن-زاد و ولد کردن
جور کردن-یکسان کردن-فراهم کردن
جمع و جور-منظم و مرتب

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

 

 

آبِ خشک(آب بسته)

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

آلکلی(معتاد به الکل)

چاره ساز-خداوند

چادر دَران کردن-از رفتن زن مهمان جلوگیری کردن
 

چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

آب مریم(شیره‌ی انگور، عصمت و طهارت)

 

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن

دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار

 

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

انگشت‌پیچ-نوعی گز رقیق

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد
تلیت کردن-خیساندن نان در غذاهای آبکی

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

 

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

جا رختی-چوب رختی-چیزی که رخت را به آن می آویزند

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

پی سوز-چراغ روغنی و فتیله دار
پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی
بنگی-معتاد به حشیش

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن

دم بازی-چاپلوسی-تملق

ابرو انداختن(ابرو آمدن)

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

چیز دار-ثروتمند

 

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن

بازجو-مامور تحقیق و بررسی پرونده

افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن

پا به زا-حیوان یا انسانی که هنگام زایمانش نزدیک است

دهنی کردن-آب دهان زدن به غذا یا چیزی

انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

 
ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

چوب سیگار-نی سیگار

از کسی رودست خوردن-از کسی فریب خوردن
چشم و همچشمی-رقابت

 

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

جن بو داده-نوعی دشنام است

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟

بغداد آباد-شکم سیر

دل-معده

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

در جا زدن-پاها را بدون راه رفتن به نوبت چپ و راست به زمین کوبیدن-ترقی نکردن

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

زیر سبیل در کردن-به روی خود نیاوردن-درگذشتن

آتش بی‌باد(ظلم، می)

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

افسرده‌بیان(بی‌هوده و بی‌مزه‌گو)

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

آبِ دندان-حریف ساده

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

زاغول-دارای چشمان آبی رنگ

راست راستی-حقیقتن-واقعن

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

خورده برده-ملاخظه و پروا

چشم کسی را خون گرفتن-سخت خشمگین شدن

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

دایی قزی-دختر دایی

دان دان شدن-دانه بستن عسل و شیره و روغن و مانند این ها

دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن

بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود

تعطیلی-روز تعطیل-زمان دست کشیدن از کار
تخته زدن-پنبه زدن

زاغ چشم-کسی که چشمان آبی رنگ دارد

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

آسمان تا زمین-تفاوت بسیار

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها
از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

جفت و جلا-تکاپو و تلاش-دوز و کلک

تند نویس-کسی که سریع می نویسد

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

چندر غاز-پول بسیار کم
پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

حظ کردن-لذت بردن

بازرسی-بررسی و کنترل

بد نما-بد منظر-بد نمود-زشت

 

اشک خنک-گریه‌ی ساختگی
آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

تا گلو زیر بار قرض بودن-قرض بسیار داشتن

خنک شدن دل-آسایش خاطر پس از گرفتن انتقام

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

جاخالی رفتن-به دیدن خانواده ی مسافر رفتن

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

درشت-حرف زشت-دشنام

روی تاب گذاشتن-سپردن شرط بازی به نفر سوم برای جر نزدن حریفان

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)

پر پر کردن-نزدیک شدن بلا
 

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

پریدن خواب از سر کسی-خواب نیامدن-هرچند وقت خواب باشد

چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن

تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

امان دادن(کسی را پناه دادن، از گناه کسی گذشتن)

پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

بگیر و ببند-توقیف و حبس-حکومت نظامی
پا به پا کردن-مردد بودن-درنگ کردن

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن
آفتاب کردن(برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن)

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

خاله بی بی-نوعی آش

جیبی-قابل گنجاندن در جیب-مربوط به جیب

خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

 
خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر
دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

تخم جن-حرام زاده

 

تازه-اکنون-پس از این همه حرف

بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود
بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن

افتادن توی هچل-گرفتار دردسر و ناراحتی شدن

دراز به دراز-تعبیری برای کسی که مدتی دراز خوابیده است

دست خر کوتاه-فوضولی موقوف !-دخالت نکن ! دست نزن !
بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

اجاق-دودمان

پَک و پهلو-سینه و چپ و راست آن

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن

آدم شش‌درچهار(شخص کوچک اندام و ریزنقش)

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

 

ازدست‌رفته-عاشق

خرحمالی کردن-کار کردن بی اجر و مزد

صدایی برای نهیب زدن و راندن سگ

خرده شیشه داشتن جنس کسی-بدحنس بودن-آب زیرکاه بودن

به چپ چپ-فرمان نظامی برای گردش به چپ

 
بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای

به چشم-اطاعت می شود

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن

پدر سوختگی-بد سرشتی-زرنگی-رندی

چاچول زدن-گشت و گذار بی هوده-ول گردی

دیر رس-میوه ای که دیر می رسد

آتش بی‌باد-ظلم-می

راست شدن-رو به راه شدن

آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)

تیز بزی-فورن-بی درنگ

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

آفتاب برِ دیوار آمدن-به پایان آمدن عمر
خواب دیدن برای کسی-نقشه کشیدن برای استفاده یا کوبیدن کسی

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

به کسی رو دست زدن-به کسی حقه زدن-کسی را فریب دادن

تن خواه گردان-پول نقدی که در موقع لزوم خرج هرینه های فوری می شود

 

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

نخته شدن-تعطیل شدن-بسته شدن-از رونق و اعتبار افتادن

بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن
پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان

آفتاب خوردن(سختی کشیدن)

 

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن
زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد
چرکتاب-پارچه ای با رنگ خاکستری یا قهوه ای که چرک را زود نشان نمی دهد
خریت-نادانی-حماقت
درآمد-عایدی

خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

خون جگر خوردن-رنج بسیار کشیدن-غم فراوان خوردن

پافنگ-نهادن ته تفنگ در کنار در حالت خبردار ایستادن

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

چرت بردن کسی را-غالب شدن حالت خواب بر کسی

پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا

 

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

اجل معلق-مرگ ناگهانی

چغندر پخته-لبو

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش
بامبول زدن-حقه سوار کردن

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن
حمامی-گرمابه دار

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند

 
بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن

آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

چلو صاف کن-آبکش

اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود

 

چپو شدن-غارت شدن

تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

خربان-صاحب خر-خرکچی

دزد زدن-مورد دزدی قرار گرفتن

دل رحم-مهربان

جاکن کردن-به حرکت درآوردن-کسی را از مقامی دور کردن
دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

خدا به سر شاهده-خدا بالای سر شاهد است
تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن

خُل-آتش زیر خاکستر-خاک و کثافت

از قلم افتادن(فراموش شدن، مورد بی‌مهری قرار گرفتن)

رج کردن-رج بستن

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن

 

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

 
چُس افاده-افاده ی بی جا

بالینی-کلینیکی

ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد

ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

زد و بند-ساخت و پاخت-بند و بست-توطئه

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

اُزگل(بی‌سروپا، کم شعور و بی‌شخصیت)
زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

آینه‌ی بخت(آینه‌ای که داماد همراه شمعدان برای عروس می‌فرستد)

تک و تنها-یکه و تنها-به تنهایی

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

خون مردگی-حالت مردن خون در زیر پوست-کبودی

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن
خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

به گُه کشیدن-بی اعتبار کردن-با توهین خوار و خفیف نمودن

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

در آوردن پول-برای به دست آوردن پول و درآمد کوشیدن

از شیر گرفتن(به دوره‌ی نوزادی پایان دادن)

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

زیر سبیل در کردن-به روی خود نیاوردن-درگذشتن

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

 

جوش آوردن-نگا. جوش آمدن

از این دنده به آن دنده غلتیدن(از درد یا فکر و خیال نخوابیدن)
دامب و دومب-آوای ضرب و تنبک

پینه-وصله-پوست سخت شده

آب برداشتن-هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن

 

 

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن
دل-معده

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن
جیغ و ویغ-داد و فریاد
پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

خَرخَری کردن-حرکات ابلهانه از خود درآوردن-خل بازی درآوردن

 

دست زیر بال کسی کردن-کسی را یاری کردن

ترشیده-غذایی که فاسد و ترش شده است-دختر خانه مانده و شوهر نکرده