داد ایدهآل فرزند مربوط به پاسخگویان با میزان گرایش مذهبی متوسط و کمترین میانگین مربوط به پاسخگویان با میزان گرایش مذهبی ضعیف میباشد. با توجه به مقدار F و سطح معناداری که به ترتیب 458/0 و 633/0 میباشد، این تفاوت در میانگینها معنادار نمیباشد.
جدول 5-2-15 نتایج تحلیل واریانس تعداد ایدهآل فرزند برحسب میزان گرایش مذهبی
میزان گرایش مذهبی
فراوانی
میانگین تعداد ایدهآل فرزند
F
df
سطح معناداری
ضعیف
24
67/2
458/0
2
633/0
متوسط
106
20/3
قوی
246
11/3
تعداد کل
376
12/3
فرضیه شانزدهم: تفاوت آماری معناداری بین میانگین تعداد ایدهآل فرزند گروههای مختلف زنان برحسب نگرش نسبت به نقشهای جنسیتی وجود دارد.
رابطهی بین نگرش نسبت به نقشهای جنسیتی با تعداد ایدهآل فرزند در جدول 5-2-16 آمده است. همانطور که مشاهده میگردد، بیشترین میانگین تعداد ایدهآل فرزند (57/3) در بین زنانی مشاهده میگردد که نگرش سنتی نسبت به نقشهای جنسیتی دارند و کمترین میانگین مربوط به افراد با نگرش مدرن میباشد. با توجه به مقدار F در سطح معناداری 028/0 این نتیجه حاصل میشود که افرادی که نگرش مدرن به نقشهای جنسیتی دارند در مقایسه با افراد دارای نگرش سنتی، تعداد فرزندان کمتری را به عنوان تعداد ایدهآل قبول دارند؛ بنابراین فرضیهی وجود رابطهی بین نگرش نسبت به نقشهای جنسیتی و تعداد ایدهآل فرزند با 95 درصد اطمینان تأیید میشود.
جدول 5-2-16 نتایج تحلیل واریانس تعداد ایدهآل فرزند برحسب نگرش نسبت به نقشهای جنسیتی
نگرش نسبت به نقشهای جنسیتی
فراوانی
میانگین تعداد ایدهآل فرزند
مقدار F
df
سطح معناداری
سنتی
54
57/3
615/3
2
028/0
بینابین
241
07/3
غیر سنتی/ مدرن
81
96/2
تعداد کل
376
12/3
فرضیه هفدهم: بین نگرش نسبت به فرزند و تعداد ایدهآل فرزند رابطه وجود دارد.
جدول 5-2-17 نتایج ضریب همبستگی نگرش پاسخگو نسبت به فرزند و تعداد ایدهآل فرزند از نظر آنها را نشان میدهد. با مشاهدهی سطح معناداری 057/0 میتوان گفت رابطهی آماری معناداری بین نگرش نسبت به فرزند و تعداد ایدهآل فرزند وجود دارد. همچنین با توجه به مقدار ضریب همبستگی 098/0 ، این رابطه مثبت میباشد. به عبارتی، هر چه نگرش زن نسبت به فرزند مثبتتر باشد، تعداد ایدهآل فرزند وی نیز افزایش مییابد.
جدول 5-2-17 نتایج ضریب همبستگی نگرش نسبت به فرزند و تعداد ایدهآل فرزند
متغیر مستقل
مقدار ضریب همبستگی
سطح معناداری
نگرش نسبت به فرزند
098/0
057/0
فرضیه هجدهم: بین هنجار ذهنی تعداد مطلوب فرزند و تعداد ایدهآل فرزند رابطه وجود دارد.
به نظر میرسد هر چه اجتماع و دیگران مهم، تعداد فرزندان بیشتری را به عنوان تعداد مطلوب و ایدهآل برای یک زن در نظر بگیرند، تعداد ایدهآل فرزند از نظر زن افزایش خواهد یافت. نتایج جدول 5-2-18 با توجه به سطح معناداری 000/0 رابطهی آماری معناداری را بین هنجار ذهنی تعداد مطلوب فرزند برای زنان و تعداد ایدهآل فرزند آنان نشان میدهد. بنابراین با توجه به مقدار ضریب همبستگی 482/0 میتوان گفت بین هنجار ذهنی تعداد مطلوب فرزند و تعداد ایدهآل فرزند رابطهی مثبت و مستقیمی وجود دارد. به عبارتی، با افزایش تعداد فرزندان مطلوب از نظر اجتماع و دیگران مهم برای زنان، تعداد ایدهآل فرزند آنان نیز افزایش مییابد.
جدول 5-2-18 نتایج ضریب همبستگی هنجار ذهنی تعداد مطلوب فرزند و تعداد ایدهآل فرزند
متغیر مستقل
مقدار ضریب همبستگی
سطح معناداری
هنجار ذهنی تعداد مطلوب فرزند
482/0
000/0
فرضیه نوزدهم: بین میزان کنترل اقتصادی درک شده بر روی داشتن فرزند و تعداد ایدهآل فرزند رابطه وجود دارد.
جدول 5-2-19 به ارائهی نتایج ضریب همبستگی بین میزان کنترل اقتصادی درک شده بر روی داشتن فرزند و تعداد ایدهآل فرزند زنان متأهل واقع در سنین باروری میپردازد. سطح معناداری (01/0 P- value) نشان میدهد رابطهی آماری معناداری بین این دو متغیر وجود دارد. به عبارتی، با بالارفتن میزان کنترل اقتصادی درک شده بر روی داشتن فرزند، تعداد ایدهآل فرزند زنان مورد مطالعه نیز افزایش مییابد.
جدول 5-2- 19 نتایج ضریب همبستگی میزان کنترل اقتصادی درک شده و تعداد ایدهآل فرزند
متغیر مستقل
مقدار ضریب همبستگی
سطح معناداری
کنترل اقتصادی درک شده بر روی داشتن فرزند
261/0
000/0
5-2-2- تحلیلهای چند متغیره
تحلیلهای چند متغیره به ما این امکان را میدهد که اهمیت نسبی هر متغیر مستقل را بر متغیر وابسته (تعداد ایدهآل فرزند) با کنترل سایر متغیرهای مستقل بررسی و ارزیابی کنیم. به علاوه، نتایج این تحلیلها نشان میدهند که چند درصد از واریانس متغیر وابسته توسط اثرات جمعی متغیرهای مستقل تبیین میشوند. بدین منظور، از آزمونهای رگرسیون خطی چند متغیره104 و تحلیل مسیر105 در بررسی عوامل مهم و تعیین کنندهی مؤثر بر تعداد ایدهآل فرزند استفاده شد.
5-2-2-1- نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره
جهت بررسی اثرات مستقل و جمعی متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته از رگرسیون خطی چند متغیره به روش گام به گام استفاده شد. در این روش قویترین متغیرها یک به یک وارد مطالعه میشوند و این کار تا جایی ادامه مییابد که خطای آزمون به 5 درصد برسد. همانطور که در قسمت آمار استنباطی مشاهده گردید، بین میزان کنترل درک شده بر روی داشتن فرزند و تعداد ایدهآل فرزند، رابطه آماری معناداری وجود نداشته است، اما زمانی که تأثیر عامل اقتصادی به عنوان متغیری جداگانه مورد بررسی قرار گرفت، نتایج معناداری بدست آمد؛ علاوه بر آن در رابطه با پرسش “به نظر شما چرا مردم تعداد فرزندان خود را کاهش دادهاند؟” حدود 90 درصد از پاسخگویان به عامل اقتصادی، اشاره کردهاند، لذا با توجه به گویههای اقتصادی، شاخص جدیدی تحت عنوان کنترل اقتصادی درک شده ساخته و در مدل نهایی وارد شد.
جدول شمارهی 5-2-20 با استفاده از معادلهی رگرسیون چند متغیره به روش گام به گام، آمارههای مربوط به تبیین متغیر وابسته (تعداد ایدهآل فرزند) را براساس متغیرهای مستقل ارائه میکند. جدول زیر ضرایب تأثیر رگرسیونی هر متغیر مستقل را براساس ضریب بتا نشان میدهد. با استفاده از این آماره سهم نسبی هر متغیر مستقل در مدل مشخص میشود.
جدول 5-2-20 نتایج رگرسیون گام به گام تعداد ایدهآل فرزند
مراحل
متغیرهای مستقل
B
Std.Error
Beta
T
Sig
R
R^2
گام اول
هنجار ذهنی
431/0
083/0
277/0
216/5
000/0
479/0
230/0
گام دوم
کنترل اقتصادی درک شده
374/0
064/0
295/0
875/5
002/0
552/0
305/0
گام سوم
میزان استفاده از وسایل ارتباطی
195/0-
062/0
138/0-
154/3-
002/0
572/0
327/0
گام چهارم
بعد خانوار
132/0
050/0
127/0
628/2
009/0
583/0
340/0
000/0Sig= 06/45 F=
مدل نهایی تبیین تعداد ایدهآل فرزند
همانطور که قبلاً نیز اشاره شد، در جدول بالا مجموعه عوامل مستقل در چند گام وارد معادلهی رگرسیون شده است. برازش کلی مدل براساس آمارهی F مشخص شده است. با توجه به مقدار F (06/45) و سطح معناداری 000/0 ، میتوان نتیجه گرفت از بین متغیرهای مستقل، به ترتیب چهار متغیر هنجار ذهنی تعداد مطلوب فرزند، کنترل اقتصادی درک شده، میزان استفاده از وسایل ارتباطی و بعد خانوار، در مجموع توانستند 34 درصد از تغییرات متغیر وابستهی تعداد ایدهآل فرزند را تبیین کنند.
در گام اول قویترین متغیر، که به عبارتی مؤثرترین متغیر معنادار باقیمانده در مدل نیز میباشد، هنجار ذهنی تعداد مطلوب فرزند است که به تنهایی 23 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین میکند (230/0= R^2). همچنین مقدار ضریب همبستگی بین هنجار ذهنی و تعداد ایدهآل فرزند (479/0= r) نشان میدهد که رابطهای نسبتاً قوی و مستقیم بین آنها وجود دارد. در گام دوم، متغیر میزان کنترل اقتصادی درک شده بر روی داشتن فرزند به عنوان دومین متغیر معنادار در مدل باقی ماند. گام دوم، در مجموع 5/30 درصد از تغییرات تعداد ایدهآل فرزند را تبیین میکند (305/0= R^2). همچنین مقدار ضریب همبستگی در این مرحله نشاندهندهی رابطهی قوی و مستقیم متغیرهای مستقل مذکور در گام دوم با تعداد ایدهآل فرزند میباشد (552/0= r). در گام سوم، متغیر معنادار باقیمانده در مدل، میزان استفاده از وسایل ارتباطی میباشد. این مرحله 7/32 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین میکند (327/0= R^2). ضریب همبستگی این مدل نیز قوی و مستقیم میباشد (572/0= r). در گام نهایی، متغیر بعد خانوار باقی ماند. این مرحله با (34/0= R^2) نشان میدهد که 34 درصد از تغییرات تعداد ایدهآل فرزند توسط این مرحله تبیین میشود.
با توجه به جدول 5-2-20، چهار متغیر هنجار ذهنی تعداد مطلوب فرزند، میزان کنترل اقتصادی درک شده بر روی داشتن فرزند، میزان استفاده از وسایل ارتباطی و بعد خانوار با توجه به مقادیر t و سطح معناداریشان، به عنوان متغیرهای معنادار در آخرین مرحله در مدل باقی ماندند. همچنین با توجه به مقدار بتا، میتوان گفت با افزایش یک واحد در هر یک از متغیرهای مستقل وارد شده در مدل نهایی، به میزان بتای ذکر شده در جدول به تعداد ایدهآل فرزند زنان متأهل 49-15 ساله افزوده یا کاسته میشود. بنابراین با افزایش یک واحدی متغیر هنجار ذهنی تعداد مطلوب فرزند، 277/0 به تعداد ایدهآل فرزند افزوده میشود. یک واحد افزایش در متغیر کنترل اقتصادی درک شده، 295/0 بر تعداد ایدهآل فرزند میافزاید. یک واحد افزایش میزان استفاده از وسایل ارتباطی، 138/0 از تعداد ایدهآل فرزند را کاهش میدهد. همچنین یک واحد افزایش در متغیر بعد خانوار، 127/0 تعداد ایدهآل فرزند را افزایش میدهد.
5-2-2-2- مدل تحلیل مسیر
تحلیل مسیر مستلزم تنظیم مدلی به صورت نمودار علی برای درک روابط بین متغیرهاست. نمودار 5-1 ترکیبی از مجموع مسیرهاست که هر مسیر با استفاده از وزن بتا (که در این روش، ضریب مسیر خوانده میشود) مقدار اثر هر متغیر را تبیین میکند و مشخص میکند این اثر تا چه حد مستقیم و تا چه حد غیرمستقیم است. در ارتباط با متغیر وابستهی نهایی (تعداد ایدهآل فرزند)، پیشتر با بکارگیری رگرسیون چند متغیره به روش گام به گام به بررسی عوامل تأثیرگذار بر آن پرداخته شده است که نتایج آن قبلاً در جدول 5-2-20 ارائه شد و مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس متغیرهای تأثیرگذار بر تعداد ایدهآل فرزند به ترتیب عبارتند از: هنجار ذهنی تعداد مطلوب فرزند، میزان کنترل اقتصادی درک شده بر روی داشتن فرزند، میزان استفاده از وسایل ارتباطی و بعد خانوار. این متغیرها در مجموع 34/0 از واریانس تعداد متغیر وابسته را تبیین کردند. در مرحلهی دوم، هنجار ذهنی تعداد مطلوب فرزند، به عنوان متغیر وابسته در مدل رگرسیونی در نظر گرفته شد. همانطور که در جدول 5-2-21 مشاهده میشود، هنجار ذهنی تعداد مطلوب فرزند به طور معناداری تحت تأثیر متغیرهای بعد خانوار، سن زن در اولین ازدواج، تحصیلات، تعداد خواهر و برادر، طبقهی اجتماعی (طبقه بالا)، وضعیت اشتغال (دانشجو)، آگاهی از روشهای جلوگیری از حاملگی و میزان مطالعه (عدم مطالعه) میباشد. این متغیرها در مجموع حدود 30 درصد از واریانس شاخص هنجار ذهنی تعداد مطلوب فرزند را تبیین کردند.
جدول 5-2-21 ضرایب رگرسیونی متغیرهای تأثیرگذار بر شاخص هنجار ذهنی تعداد مطلوب فرزند
متغیرهای تأثیرگذار
Beta
t
Sig
R
R^2
بعد خانوار
306/0
20/6
000/0
548/0
301/0
سن زن در اولین ازدواج
185/0-
98/3-
000/0
تحصیلات
195/0-
58/3-
000/0
تعداد خواهر و
