منبع پایان نامه ارشد درباره استان هرمزگان

انتهایی از لپه جداشده در زیر درخت در آب‌های کم‌عمق باتلاقی می‌افتد. اغلب بسیاری از گیاهک‌ها به‌طور عمودی پایین افتاده و قائم می‌ایستند و به این نحو خود را در اراضی باتلاقی مستقر می‌کنند. گاهی نیز گیاهک‌ها به‌وسیله جریان آب به نواحی مساعدتری منتقل می‌شوند و به‌تدریج با زمین‌گرایی ریشه‌چه، قائم و مستقر می‌شوند (ویلسون،‌ 1370).
مطابق بررسی صورت گرفته در خصوص پدیده‌های حیاتی درختان حرا و چندل در استان هرمزگان و همچنین در استان بوشهر (در ارتباط با درختان حرا) از طریق مشاهده مستقیم ماهانه، نتایج جالبی به‌دست‌آمده است. در استان هرمزگان درختان حرا در هرمزگان از اواسط اردیبهشت تا اواسط خردادماه شروع به گل‌دهی می‌کنند. گل‌دهی در رویشگاه‌های شرق استان زودتر آغاز می‌شود. به‌این‌ترتیب که گل‌ها در جاسک و سیریک از اواسط اردیبهشت قابل مشاهده است و در حوزه قشم، خمیر و سایه خوش در اواسط خردادماه جنگل مملو از گل است. در رویشگاه‌های استان بوشهر گل‌ها اغلب در اواخر خرداد تا اوایل تیرماه ظاهر می‌شوند. هرچند که از اواخر فروردین نیز به‌صورت پراکنده می‌توان برخی پایه‌ها را با گل مشاهده کرد. مطابق مطالعات Tamaei و Rahim در امارات متحده عربی، درختان حرا در آن منطقه از اوایل اردیبهشت (پایان آوریل) آغاز می‌شود(رحیم و تامایی63،1997). میوه‌های حرا در هرمزگان در شرق استان از اوایل و در غرب استان از اواخر تیرماه ظاهر می‌شود و تا نیمه شهریور به رشد کامل می‌رسند که نشانه آن تغییر رنگ میوه‌ها از سبز روشن به زرد و چروک خوردن پوست روی میوه است. رسیدگی میوه‌ها در استان بوشهر نیز از اوایل مرداد آغاز و بذر‌ها در اواخر شهریورماه به رسیدگی کامل می‌رسند. در امارات متحده عربی گزارش شده است که میوه‌ها از اوایل شهریور (اواخر آگوست) تا اواخر مهر (نیمه اکتبر) رسیده و کامل می‌شوند (رحیم و تامایی، 1997). برای توسعه و جنگل‌کاری از بذرهای روی پایه‌های مادری استفاده می‌شود. زمان جمع‌آوری وقتی است که میوه روی درخت زرد و چروک خورده شود. در این هنگام می‌توان بذرها را جمع‌آوری و نسبت به کشت آن‌ها در نهالستان و بعد در زمین اصلی اقدام نمود. در شرایط طبیعی وقتی بذرها پس از جوانه زدن به‌پای بستر درختان که سرشار از گل‌ولای است می‌افتند، به‌سرعت نونهال‌ها تشکیل و حداکثر در 3 سالگی به ارتفاع یک متر می‌رسند (صفیاری، 1381).
درختان حرا از گونه‌های همیشه‌سبز هستند، به‌این‌ترتیب برگ‌های گیاه چندساله است و به‌تدریج از گیاه جدا می‌شود. بااین‌حال بررسی‌ها نشان داده است که حجم برگ‌های ریخته شده در عرصه در پاییز به‌مراتب بیش از بهار است (دانه‌کار، 1380). همچنین حرا گیاهی است تک‌پایه با گل‌های تک‌جنسی که گل‌های ماده زودتر ازگل‌های نر می‌رسند و گرده‌افشانی به‌طورمعمول توسط زنبور صورت می‌گیرد (صفیاری، 1381).
برخلاف درختان حرا که از نظم به نسبت مشخصی در بروز برخی پدیده‌های حیاتی ازجمله تولید گل و میوه برخوردارند، درختان چندل همچون گیاهان تروپیکال تقریباً در هر موقع از سال دارای گل و میوه هستند. به عبارت صحیح‌تر در هر فصلی در توده و حتی در یک‌پایه هم می‌توان شاهد حضور گل و هم میوه نورسته و نهال‌های جوان باریشه و ساقه اولیه بر روی پایه مادری بود.
2‌. 3‌ .3‌. گونه‌های علفی همراه در رویشگاه‌های مانگرو استان هرمزگان
اجتماعات مانگرو کشور در تمام رویشگاه‌ها با تعدادی از گونه‌های شوررست طبیعی همراهی می‌شوند. این اجتماعات گیاهی که زون پشت مانگرو‌ها در جبهه خشکی را فرامی‌گیرند، از انواع محدودی تشکیل یافته‌اند و آرایش قرارگرفتن گونه‌های مختلف نیز بر اساس تحمل خشکی و غرقابی تعیین می‌شود. تقریباً در تمام رویشگاه‌های مانگرو کشور پس از زون یادشده که در تسلط تعدادی از‌هالوفیت‌های علفی است، به سبب خشکی و گاه شوری زیاد گیاه دیگری مستقر نمی‌شود؛ بنابراین اراضی بایر یا اراضی با بوته‌های پراکنده بردبار به خشکی رخساره اصلی زمین‌های پیرامون مانگروها کشور را تشکیل می‌دهد.
هالوفیت‌های علفی رویشگاه‌های مانگرو کشور تاکنون به‌طور مستقل مورد بررسی و مطالعه قرار نگرفته است و تنها در چند گزارش به‌هالوفیت‌های همراه در رویشگاه‌های مانگرو کشور اشاره شده است. سیستانی (1371)، در مطالعه پوشش گیاهان مانگرو در حوزه قشم و خمیر به تعدادی گونه اشاره داشته است که تنها گونه‌های زیر مربوط به رویشگاه مانگرو و به‌صورت همراه با درختان حرا هستند:
-1Halocnemum strobilaceum (Pull)M.B. (Chenopodiaceae) باتلاقی شور
-2Suaeda fruticosa (L.)Forssk. (Chenopodiaceae) سیاه شور
-3Bienertia cycloptera Bunge (Chenopodiaceae) تکمه شور
-4Arthrocnemum macrostachyum Moq. (Chenopodiacea)
دانه‌کار (1371)، در بررسی مانگرو‌های سیریک تنها از گونه Halocnemum strobilaceum به‌عنوان گونه همراه اجتماعات حرا نام برده است.
2‌. 3‌ .4‌. ساختار جنگل‌های مانگرو رویشگاه سیریک
رویشگاه حرا در ناحیه سیریک یکی از منحصر بفرد ترین رویشگاه‌های مانگرو در کشور است. این رویشگاه تنها گستره‌ای از مانگرو‌های کشور است که دو گونه درختی حرا و چندل با یکدیگر در آن استقرار دارند. در بررسی مساحت و تراکم این اجتماع زیستی بر روی تصاویر ماهواره‌ای IRS مساحت آن 773 هکتار تعیین شد که 1/72 درصد آن انبوهی کمتر از 50 درصد دارد. رویش‌های مانگرو حوزه سیریک حدفاصل دو رودخانه گز و حیوی64 در خورهای پاچور، نخل زیارت، گارندهو، زیارت، گناری و کرتان در موقعیت جغرافیایی َ 15 وْ 26 تا َ 25 و ْ 26 عرض شمالی و طول َ 4 و ْ 57 تا َ 8 و ْ 57 شرقی قرار گرفته است (دانه‌کار، 1373). صفیاری (1381)، در کتاب جنگل‌های مانگرو، در تشریح وضعیت این رویشگاه آورده است؛ گونه حرا در منطقه به حداکثر رشد طولی و قطری خود می‌رسد و گونه چندل نیز در ابعاد گوناگون دیده می‌شود. زادآوری در جنگل‌ها زیاد است که نشانه مرغوبیت رویشگاه بشمار می‌رود. گونه حرا و چندل در منطقه در تراکم‌های مختلف وجود دارند مانند، جوامع مانگرو متراکم و نیمه متراکم که فقط از گونه حرا تشکیل‌شده‌اند، جوامع متراکم و نیمه متراکم از مخلوط گونه حرا و چندل که تراکم هر دو گونه یکسان است، جوامع متراکم و نیمه متراکم مخلوط حرا و چندل با غلبه گونه حرا و جوامع متراکم و نیمه متراکم چندل و حرا که غلبه با چندل است. چندل در منطقه مورد مطالعه به‌صورت جامعه خالص وجود ندارد، بلکه همیشه تعداد بسیار اندکی از پایه‌های حرا مخلوط با آن دیده می‌شوند. در این رویشگاه 8 قطعه ‌نمونه یک آری برداشت شد و درمجموع 290 اصله درخت آماربرداری شد، که 77 درصد آن به درختان چندل اختصاص داشت. تراکم درختان رویشگاه با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از قطعات نمونه‌برداری بسیار بالا و معادل 3625 اصله در هکتار تعیین‌شده است که با توجه به اینکه اغلب قطعات نمونه در توده‌های آمیخته چندل و حرا برداشت ‌شده است، سهم این تراکم به میزان زیادی به درختان چندل تعلق دارد. مطابق این بررسی متوسط ارتفاع کل درختان این رویشگاه معادل 9/1 متر است که به تفکیک درختان حرا و چندل به ترتیب برابر با 3/2 و 4/1 متر است. همچنین میانگین ارتفاع و قطر تاج کل درختان به ترتیب 34/1 و 30/1 متر تعیین شد. که پارامترهای یادشده برای درختان حرا، 8/1 و 9/1 متر و برای درختان چندل، 9/0 و 6/0 متر محاسبه شد. بلندترین درخت حرا اندازه‌گیری شده در این رویشگاه 5/6 متر و بلندترین درخت چندل در این رویشگاه 5/4 متر ارتفاع داشت. متوسط درصد پوشش توده نیز 3/37 درصد تعیین شد که از حداقل 9/25 درصد تا حداکثر 4/58 درصد نوسان دارد. در قطعات نمونه‌گیری این رویشگاه به‌طور متوسط 97 نهال در هکتار شمارش شد که به‌طور متوسط 26 سانتیمتر ارتفاع داشتند. از میان نهال‌های یاد شده 95 درصد به درختان حرا تعلق داشت. ریشه‌های هوایی درختان حرا در این قطعات حدود 13 سانتیمتر بلندی داشتند. جدول (شماره 3-2) میانگین مؤلفه‌های رویشی هر قطعه‌نمونه را نشان می‌دهد. همچنین نمودارهای شماره 1 تا 8 فراوانی ارتفاع و قطر تاج درختان حرا و چندل در قطعات نمونه‌برداری رانشان می‌دهد. دانه‌کار (1373)، در بررسی مانگرو‌های رویشگاه سیریک میانگین کل درختان توده را 5/3 متر تعیین نمود که درختان حرا دارای متوسط ارتفاع 4/3 متر و درختان چندل میانگین ارتفاع حدود 4 متر را به خود اختصاص می‌دادند. متوسط قطر تاج درختان توده برابر با 3/2 متر بود که این میزان برای درختان حرا معادل 5/2 متر و برای درختان چندل 6/1 متر محاسبه شد. در این مطالعه تراکم درختان توده بین 656 تا 2931 اصله در هکتار تعیین شد و بر اساس تراکم درختان سه زون مشخص در رویشگاه شناسایی گردید.
جدول ‏2-3: مشخصات مؤلفه‌های رویشی درختان حرّا در رویشگاه سیریک
شماره نمونه
گونه
تراکم درخت تعداد/ha
تاج پوشش %
میانگین ارتفاع درخت m
میانگین ارتفاع تاج درخت m
میانگین قطر تاج درخت m
تراکم نهال تعداد/ha
میانگین ارتفاع نهال cm
میانگین ارتفاع ریشه هوایی حرّا cm
گونه
جمع
1
حرّا
???
26
27
03/2
73/1
99/1
50
32
18
چندل
????
1
03/1
57/0
17/0
1
20
–
2
حرّا
???
37
44
46/1
11/1
93/0
5
30
24
چندل
?????
7
02/1
50/0
43/0
2
25
–
3
حرّا
???
55
58
78/3
38/3
98/2
75
33
21
چندل
???
3
3
50/2
2
6
50
–
4
حرّا
????
18
22
74/1
45/1
19/1
45
50
21
چندل
???
4
14/1
70/0
64/0
3
40
–
5
حرّا
???
31
32
38/2
96/1
28/2
343
25
6
چندل
???
1
97/0
42/0
37/0
5
20
–
6
حرّا
????
28
28
98/1
34/1
17/2
15
22
13
چندل
?
–
–
–
–
–
7
حرّا
???
19
44
73/3
31/2
9/1
7
35
8
چندل
????
25
90/1
95/0
57/0
12
25
–
8
حرّا
????
45
46
13/1
86/0
85/1
200
26
11
چندل
???
1
70/0
30/0
08/0
7
37
–
میانگین
حرّا
825
32?
19?
3/2
8/1
9/1
93
32
3/15
چندل
2800
5?
4/1
9/0
6/0
5
31
نمودار 2-1: فراوانی طبقات ارتفاعی درختان حرّا نمودار 2-2: ارتفاع تمام درختان حرّا اندازه‌گیری شده
نمودار2-3: فراوانی طبقات ارتفاعی درختان چندل نمودار 2-4: ارتفاع تمام درختان چندل اندازه‌گیری شده
نمودار 2-5: فراوانی طبقات قطر تاج درختان حرّا نمودار 2-6: قطر تاج تمام درختان اندازه‌گیری شده حرّا
نمودار 2-7: فراوانی طبقات قطر تاج درختان چندل نمودار 2-8: قطر تاج تمام درختان چندل اندازه‌گیری شده
خورهای شهرستان سیریک شامل خورآذینی، کرتان، زیارت، پاچور و گناری گستره‌ای به وسعت 773 هکتار از اجتماعات آمیخته، نامنظم و ناهمسال از درختان حرا (Avicennia marina (Forssk.) Vierh.) و چندل (Rhizophora mucronata Lam.) را در خود جای‌داده است. این رویشگاه تنها محدوده‌ای از جنگل‌های مانگرو در کشور است که گونه چندل در آن مشاهده می‌شود و از این نظر شرایط انحصاری دارد. متوسط بارندگی سالانه این رویشگاه با توجه به اطلاعات هواشناسی ایستگاه‌های میناب و جاسک بین 150 تا 200 میلی‌متر است و متوسط دمای ماهانه آن نیز حدود 28 درجه سانتی‌گراد و بدون دوره یخبندان است و حداقل مطلق برودت و حرارت در یک دوره بیست‌ساله به ترتیب 5/3 و 49 درجه سانتی‌گراد بالای صفر به ثبت رسیده است. اقلیم این رویشگاه نیز با توجه به روش دومارتون خشک تعیین شد و با توجه به منحنی آمبروترمیک ایستگاه‌های فوق، فصل رویش گیاهی که پتانسیل رشد مطلوب و بدون