20267 هکتار عنوان میکند، این مساحی فضاهای باز و خالی از پوشش و آبراهه‌های رویشگاه را نیز شامل می‌شد. این اندازه‌گیری مساحت هر یک از نواحی مانگرو ایران را در حوزه جاسک؛ جگین و گابریک 2700 هکتار، شهرنو 1400 هکتار، جاسک کهنه 50 هکتار، رویش‌های مانگرو سیریک را 2150 هکتار، جنگل‌های حرا در محدوده تیاب و کلاهی را 6000 هکتار، در کولقان 1200 هکتار، در قشم و بندر خمیر 6317 هکتار اعلام می‌دارد.
نصوری (1371)، در گزارشی که پیرامون تولید و توسعه درختان حرا منتشر کرد، با اشاره به مساحت کل جنگل‌های مانگرو درگذشته که بالغ‌بر 180 تا 200 هزار هکتار بوده رقم فعلی آن را 20 تا 25 هزار هکتار عنوان نمود و توزیع آن را به‌صورت 12 تا 15 هزار هکتار در شمال غربی جزیره قشم و بندر خمیر، 4 تا 5 هزار هکتار در منطقه تیاب و کلاهی و همچنین 100 هکتار در بندر جاسک و دهانه رودخانه جاسک دانسته است.
دانه‌کار در مطالعه‌ای که در سال 1372 در بررسی مانگرو‌های منطقه سیریک به انجام رساند، وسعت رویش‌های مانگرو در این رویشگاه را با مساحی بر روی عکس‌های هوای 1:20.000 معادل 480 هکتار تعیین نمود. وی خاطرنشان ساخت که وسعت رویش‌های چندل در این رویشگاه بالغ‌بر 20 هکتار است.
رشوند (1375)، در بررسی ساختار جنگل‌های مانگرو استان بوشهر وسعت این جنگل‌ها را در نوار ساحلی این استان با مساحی برعکس‌های هوایی 1:40.000 سال 1373، معادل 388 هکتار و به تفکیک 30 هکتار در منطقه ملگنزه در پوزه ماشه واقع در حوزه دهانه رودخانه مند، یک هکتار در خور بردستان در مجاور شهر دیر و 357 هکتار در خورهای واقع در خلیج نای بند تعیین کرد.
دانه‌کار در گزارشی که از وضعیت مناطق حساس دریایی کشور در سال 1377 منتشر ساخت گستره اکوسیستم‌های مانگرو کشور را معادل 20 هزار هکتار و وسعت رویش‌های خالص مانگرو را 9161 هکتار اعلام نمود. مطابق آمار ارائه‌شده وسعت مانگرو‌های استان هرمزگان 8573 هکتار محاسبه شد.
مهدوی (1380)، برای تعیین روند تغییرات کمی و کیفی جنگل‌های مانگرو منطقه حفاظت‌شده حرا در استان هرمزگان (واقع در شمال غربی جزیره قشم و بندر خمیر) از عکس‌های هوایی 1:20000(مربوط به سال 1346) و عکس‌های هوایی 1:40000(مربوط به سال 1373) و همچنین نقشه‌های توپوگرافی مقیاس 1:25000 (تهیه‌شده از عکس‌های هوایی 1:40000) استفاده کرد. نتایج این بررسی مساحت جنگل‌های حرا در منطقه موردمطالعه در سالهای 1346 و 1373 را به ترتیب 8026 و 8016 هکتار نشان داد.
دانه‌کار (1380)، در همین سال وسعت رویش‌های مانگرو حدفاصل شمال غربی جزیره قشم و بندر خمیر را با مساحی با شبکه نقطهچین بر روی تصاویر ماهواره‌ای لندست TM سال 1989 شامل 132 قطعه رویشی و معادل 9206 هکتار تعیین نمود. در این مساحی وسعت رویش‌های حرا در حوزه بندر خمیر معادل 2002 هکتار و جنگل‌های حرا در جزایر رسوبی حدفاصل ترعه خوران و خور خوران 5592 هکتار و رویش‌های حرا در سواحل شمال غرب جزیره قشم معادل 1612 هکتار تعیین شد.
صفیاری (1381)، وسعت جنگل‌های مانگرو ایران را با استفاده از روش‌های دورسنجی و بهرهگیری از اطلاعات سنجنده TM ماهواره لندست، 16/13214 هکتار محاسبه نمود. مطابق این بررسی رویش‌های مانگرو در هر یک از رویشگاه‌های کشور به تفکیک تراکم سنجی و مساحی شدند. مطابق نتایج به‌دست‌آمده از این مطالعه وسعت جنگل‌های حرا در حوزه قشم 46/7087 هکتار، در حوزه خمیر 5/2690 هکتار، در ناحیه کولقان 48/533 هکتار، در کلاهی 32/261 هکتار، در تیاب 59/358 هکتار، در منطقه سیریک 14/625 هکتار، در دماغه کوه 08/28 هکتار و در حوزه جاسک 28/528 هکتار، در استان بوشهر 5/350 هکتار و در خلیج گواتر در استان سیستان و بلوچستان 52/405 هکتار تعیین گردیده است.
مروری بر وسعت‌های ارائه‌شده از جنگل‌های مانگرو کشور نشان می‌دهد به‌رغم محدود بودن این رویش‌های کنار ساحلی و امکان بهرهگیری مطلوب از تصاویر و اطلاعات دورسنجی، تقریباً نتایج مشابهی در بررسی مساحت‌ها مشاهده نمی‌شود، که می‌توان دلایل آن را به شرح زیر برشمرد:
– عکس‌های هوایی با توجه به استقرار رویش‌های مانگرو ایران در صفر ارتفاعی و نبود عوارض و ارتفاعات در محل استقرار رویش، ابزار مناسبی برای تعیین وسعت و گستره این اجتماعات ساحلی محسوب می‌شوند. ولی متأسفانه این تصاویر با فواصل زمانی زیاد از یکدیگر تهیه می‌شوند و هم‌اکنون از آخرین پوشش سراسر کشور بیش از یک دهه می‌گذرد.
– تصاویر ماهواره‌ای نیز امروزه به ابزاری کارآمد در مطالعات مربوط به جنگل‌های مانگرو محسوب می‌شوند و تقریباً برای زمان‌های اخیر نیز می‌توان از داده‌های مربوط به آن بهره برد؛ اما کاربرد آن‌ها نیز با دو محدودیت همراه است. تصاویر ماهواره لندست دارای قدرت تفکیک 30 متر است و عملاً پدیده‌هایی که در فواصل کمتر از آن قرار می‌گیرند و یا برای عرصه‌هایی که کمتر از 900 مترمربع وسعت دارند، با کارآیی و دقت مطلوب همراه نیست و ازآنجاکه در بسیاری از نواحی رویشی مانگرو این اجتماعات به سبب سختی شرایط رویشگاه از قامت و انبوهی کمی برخوردارند در عمل بخشی از گستره واقعی رویشگاه توسط این ابزار قابل‌شناسایی و تعیین سطح نیست. از سوی دیگر مناسب‌ترین ترکیب باندی در استفاده از این تصاویر، هنگامی است که پوشش جنگلی به رنگ کاذب قرمزرنگ در زمینه سورمه‌ای دریا یا گستره کرم‌رنگ پهنه‌های جزر و مدی نمایان می‌شود. در این وضعیت این احتمال وجود دارد که برخی از اجتماعات هالوفیت علفی همراه با رویش‌های جنگلی نیز به‌اشتباه درختان مانگرو فرض شوند و در آمار مساحی جنگل وارد شوند و نتیجه را با خطا همراه سازند. لذا برای رفع این خطا کنترل زمینی نقشه تهیه‌شده اقدامی ضروری و اجتنابناپذیر است. همچنین استفاده از تصاویر ماهواره IRS که برای سالهای اخیر نیز قابل تهیه و استفاده است و همچنین از قدرت تفکیک 8/5 متر برخوردار است می‌تواند در رفع محدودیت برشمرده برای تصاویر ماهواره‌ای لندست نیز فائق آید. استفاده از تصاویر ماهواره‌ای در مساحی جنگل‌های مانگرو نیازمند ملاحظات دیگر ازجمله همزمان بودن تمام تصاویری که با یکدیگر موزاییک می‌شوند ازنظر موقعیت جزر و مد است و ترجیح است که از تصاویر مربوط به هنگام جزر برای این هدف استفاده شود.
– استفاده از موقعیتیاب جغرافیایی34 چنانچه از دقت محاسبه افقی مطلوب (کمتر از 10 متر) برخوردار باشد نیز می‌تواند مساحی رویش‌های مانگرو را با دقت و صحت لازم همراه سازد. ازآنجاکه این اقدام الزاماً بایستی بر روی زمین انجام گیرد، خطای ناشی از احتساب وسعت هالوفیت‌های بوته‌ای و همچنین عدم‌تشخیص رویش‌های تنک یا گستره‌های جوان و تنک را به صفر می‌رساند.
– استفاده از روش‌های دیگر مساحی همچون عکسبرداری و تصویربرداری توسط بالگرد یا پاراگلایدر نیز گاه پیشنهاد می‌شود؛ اما با توجه به هزینه‌های گزاف و خطای بعدی محاسبه مساحت به دلیل تهیه تصاویر مایل و غیر افقی قابل توصیه نیست.
2. 2 .4. جنگل‌های مانگرو استان هرمزگان
جنگل‌های مانگرو در استان هرمزگان بیشترین وسعت این اجتماعات گیاهی را نه‌تنها در کشور، بلکه در کل حوزه خلیج‌فارس و آب‌های منطقه‌ای (ROMPE)35 به خود اختصاص می‌دهند. اجتماعات مانگرو در هرمزگان دارای چنین ویژگی انحصاری هستند که در سایر رویشگاه‌های مانگرو کشور مشابه آن دیده نمی‌شود:
* مانگرو‌های استان هرمزگان وسیعترین اجتماعات مانگرو را در کشور به خود اختصاص می‌دهند و تقریباً 94 درصد وسعت خالص رویش‌های مانگرو کشور در این استان واقع‌شده است.
* استان هرمزگان تنها استانی در سواحل جنوب کشور است که در آن دو گونه طبیعی از درختان مانگرو رویش دارد. سایر رویشگاه‌های مانگرو کشور از توده‌های یکدست حرا پوشیده شده است.
* تنوع رویشگاه‌های مانگرو در این استان بالا است و انواع ریختارها مانگرو شامل مانگرو‌های ساحلی، مانگرو‌های دلتایی، مانگرو‌های جزیره‌ای و مانگرو‌های کنار آبراهه‌ای را می‌توان در بخش‌هایی از سواحل استان مشاهده نمود.
* ازنظر مدیریت حفاظتی اهمیت مانگرو‌های این استان با دیگر استان‌های کشور قابل قیاس نیست. در حال حاضر نه‌تنها تمام رویشگاه‌های مانگرو استان هرمزگان بهعنوان مناطق حفاظت‌شده کشور معرفی و اعلام‌شده‌اند بلکه تنها ذخیره‌گاه بیوسفری (اندوختگاه زی سپهر) کشور در مناطق ساحلی جنوب کشور به اجتماعات مانگرو در حوزه قشم و خمیر اختصاص‌یافته است. همچنین رویشگاه‌های مانگرو در حوزه قشم و خمیر، کولقان تا کلاهی و سیریک در فهرست تالاب‌های حائز اهمیت بین‌المللی کشور قرار دارند.
* بیشترین مطالعاتی که در ارتباط با مانگرو‌های ایران انجام‌شده است بر رویشگاه‌های مانگرو این استان و به‌ویژه بر اجتماعات شمال غربی جزیره قشم تمرکز داشته است. لذا در بسیاری از رویشگاه‌ها اطلاعات و داده‌های پایه مناسبی برای برنامهریزی و مدیریت این اجتماعات ساحلی وجود دارد.
* تاکنون بیشترین اقدامات توسعه و احیاء رویشگاه‌های مانگرو کشور توسط نهادهای دولتی، خصوصی و مردمی در استان هرمزگان صورت گرفته است که با توفیق و نتایج بسیار مثبتی نیز همراه بوده است.
2. 2. 4. 1. پراکنش
جنگل‌های مانگرو در استان هرمزگان از غرب به شرق از رویشگاه سایه خوش در حوزه بندرلنگه آغاز و تا خورهای گابریک و جگین در منتهی‌الیه شرق استان امتداد می‌یابد. درمجموع در نوار ساحلی استان هرمزگان می‌توان سیزده مکان مشخص برای پراکنش جنگل‌های مانگرو مشخص نمود که هر یک فراخور وسعت و نوع رویشگاه قطعات متعددی از اجتماعات مانگرو را در برگیرد. مناطق یاد شده در نقشه‌های شماره 3-1 تا 3-4 نشان داده شده است. با این وجود می‌توان مانگرو‌های این استان را بر اساس حوزه عمومی پراکنش و یا بر اساس شهرستان که گویای سازمان مدیریت اجرایی نیز برای آن خواهد بود تفکیک و معرفی نمود. با توجه به اینکه در مطالب پیشین حوزهبندی عمومی‌مانگروها در استان هرمزگان ذکر شد، توزیع اجتماعات مانگرو هرمزگان برحسب شهرستان تابع از غرب به شرق استان معرفی می‌گردد:
1- شهرستان بندرلنگه: رویشگاه سایه خوش در سواحل دهستان دژگان از بخش مرکزی
2- شهرستان قشم: در خورهای شمال غربی جزیره قشم در خورخوران، جزایر ماسه‌ای مقابل روستاهای طبل و لافت تا کوران در دهستان صلخ از بخش شهاب
3- شهرستان بندرعباس:
3-1- در خورهای بخش خمیر از کرانه‌های دهانه رودخانه کل تا کرانه روستای پهل، سواحل و خورهای شهر خمیر و روستای لشتقان تا دهانه رودخانه مهران
3-2- در کرانه و خورهای دهستان‌های ایسین، تخت و شمیل از بخش مرکزی این شهرستان (رویشگاه حوزه کولقان در خورهای جلابی، حسن لنگی و مصب رودخانه شور)
4- شهرستان میناب
4-1- در سواحل و خورهای دهستان‌های تیاب و سندرک از بخش مرکزی (جنگل‌های حوزه تیاب و کلاهی در خورهای مشدر، بهینه، کرگان)
4-2- در خورهای دهستان سیریک از بخش بیابان
5- شهرستان جاسک: در شهر جاسک، خورهای سواحل دهستان‌های جاسک و گابریک از بخش مرکزی (خورهای گابریک، جگین، دهانه رودخانه شهرنو در سواحل روستای لاش، یکدار و سورگلم و همچنین ماندآب‌های رودخانه کاشی)
2. 2. 4. 2. وسعت
نتایج بررسی‌های مختلف وسعت جنگل‌های مانگرو در استان هرمزگان را بیش از 837? هکتار که حدود 4? درصد آن به اجتماعات مانگرو با انبوهی بالا و ?? درصد به اجتماعات مانگرو با انبوهی پائین اختصاص دارد. توزیع مساحت در رویشگاه‌های مختلف استان در جدول (شماره2-1 و 2-2) به تفکیک درجه انبوهی نشان نقل شده است (مهندسین مشاور پایداری طبیعت و منابع، ????).
جدول 2-1: وسعت جنگل‌های مانگرو استان هرمزگان به تفکیک رویشگاه و درجه انبوهی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای
