مسئله تصمیمگیری مجموعه‌ای از معیارهای ارزیابی در کانون توجه قرار می‌گیرند. اصطلاح معیار یک واژه کلی است که مفاهیم مربوط به صفت و هدف را در بر میگیرد بنابراین معیار یک اساس برای ارزیابی و اندازه‌گیری تصمیم است. معیارهای ارزیابی باید دارای خصوصیات زیر باشند:
1) به اندازه کافی معرف طبیعت چند معیاره یک مسئله تصمیمگیری باشد. 2) جامع و قابل اندازه‌گیری باشد. 3) یک مجموعه معیار باید کامل، عملیاتی و حتی الامکان در حالت کمینه باشند. 4) بتوان آن را به صورت یک نقشه در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی نشان داد. 5) قابلیت تبدیل به واحدهای قابل مقایسه و متناسب با هم را داشته باشند.
معیار دو نوع میتواند باشد: الف) فاکتورها ب) محدودیت‌ها
یک فاکتور فعالیت تحت بررسی را کاهش یا افزایش میدهد و محدودیت به محدود کردن گزینه‌های تحت بررسی گفته میشود. در این فصل نحوه‌ی تهیه و استخراج لایه‌های اطلاعاتی مورد نیاز از نقشه‌های پایه و تصاویر ماهواره‌ای، روش‌های بکار رفته در این مطالعه تشریح می‌گردد.
2. 4 .4. نسبت سازگاری72 (C.R.)
همان‌طور که گفته شد زمانی یک ماتریس دارای شرایط سـازگاری است که بـین آرایـه‌های آن قانـون rik * rkj = rij برقرار باشد. به دلیل آنکه قضاوتهای مقایسهای توسط تصمیم‌گیرندگان بر مبنای احتمالات میباشد و طبعأ شرایط مختلفی بر این قضاوتها تأثیر میگذارند، لذا اغلب موارد بین آرایههای تشکیل دهنده ماتریس قضاوتها، قانون فوق برقرار نمیشود. لذا جهت جلوگیری از اعمال سلایق و قضاوتهای تصادفی میبایست به محاسبه ?max پرداخته و به کمک آن C.R. محاسبه شود. ساتی نشان داده است که ?max برای یک ماتریس عکس پذیر و مثبت همیشه بزرگتر یا مساوی با بعد ماتریس بوده و این ارزش فقط و فقط در صورت وجود یک ماتریس با ثبات کامل برابر با بعد ماتــریس خواهد بــود، از ایـن رو، n )- ?max ) یک اندازه گیری مناسب از درجه ناسازگاری یک ماتریس میباشد.
برای به دست آوردن ?max، عناصر هر ستون جداگانه در وزن متعلق به معیار ستون مربوطه ضرب میشود. آنگاه بردار مجموع وزنی از طریق حاصل جمع مقادیر به دست آمده از مرحله قبل که در سطر مشترک هستند، به دست میآید. سپس بردار مجموع وزنی بر بردار اولویتها (اوزان) تقسیم میشود. سپس میانگین مقادیر به دست آمده برابر با ?max خواهد بود. با محاسبه ?max، میتوان شاخص سازگاری C.I. را از طریق رابطه (1-2) محاسبه نمود:
رابطه (1-2)
که در آن n: بعد ماتریس است.
ساتی شاخص C.I. را با یک شاخص تصادفی دیگر به نام R.I.73 نیز مقایسه میکند. R.I. به ازاء ارزشهای مختلف از بعد ماتریس و با استفاده از جدول 2-6 به دست میآید.
جدول 2-6: مقادیر R.I. به ازاء ابعاد مختلف ماتریس
بعد ماتریس
1 و 2
3
4
5
6
. . . .
R.I.
0.58
0.9
1.12
1.24
. . . .
با مفروض بودن R.I.، میتوان نسبت سازگاری .C.R را از رابطه (2-2) محاسبه نمود.
رابطه (2-2)
چنانچه اگر 1/0C.R. ? باشد، ثبات ماتریس قضاوتی مفروض، پذیرفته میشود و چنانچه این نسبت بزرگتر از 1/0 باشد، از تصمیم گیرندگان خواسته میشود که در قضاوتهای مقایسهای خود، تجدید نظر نمایند. در مرحله بعد، محاسبه بردار ارجحیت پایینترین سطح انجام میگیرد. در واقع در این مرحله میزان مطلوبیت گزینهها محاسبه میشوند و پاسخ مسئله AHP مشخص میشود. مطلوبیت گزینهها از رابطه (3-2) به دست میآید:
رابطه (3-2)
که در آن Wn : ماتریس اوزان در سطح n، Wn-1 : ماتریس اوزان در سطح n-1، W2 : ماتریس اوزان در سطح
2. 4 .5. سامانه پشتیبانی تصمیم گیری74 (DSS)
نخستــین بار مفهوم DSS، در مطالعات سیمون (1960)، بر روی تصمیمگیریهای سازمانی مطرح شد. سیمون فرآیند تصمیمگیری جهت حل مسائل را به دو مبحث فرآیندهای ساختاری و فرآیندهای غیرساختاری تقسیم کرده و پیشنهاد نمود آنچه که بین این دو فرآیند وجود دارد، DSS نام دارد. در واقع DSS، حاصل تعامل سامانههای رایانهای و تصمیمگیرنده است (پرهیزکار و غفاری گیلاندره، 1385)(شکل شماره 2-4).
رایانه رایانه و تصمیمگیر(DSS) تصمیم گیر
درجه ترتیب بر ساختار مسئله
تصمیمات ساختار یافته تصمیمات نیمه ساختار یافته تصمیمات ساختار نیافته
شکل 2-4: درجه مترتب بر ساختار مسئله تصمیمگیری (پرهیزکار و غفاری گیلاندره، 1385)
هر فرآیند تصمیمگیری به دو گروه اصلی کاملاً ساختاری (سیستماتیک) و یا کاملاً غیرساختاری تقسیم میشود. فرآیندهای ساختاری، فرآیندهایی هستند که در آنها، تمامی اجزا و معیارهای مؤثر در حل مساله قابل شناسایی بوده و مساله کاملاً به اجزاء خود تجزیه میشود. حتی پس از حل مساله میتواند بارها تکرار شده و اشکالات موجود رفع گردند. در این فرآیندها، مسائل توسط نرم افزارهای پیشرفته رایانهای بدون دخالت تصمیم گیرنده حل میگردند. فرآیندهای غیرساختاری، فرآیندهایی هستند که در آنها، افراد جهت حل مساله نمیتوانند آن را کاملاً به اجزاء خود تقسیم کنند و لذا در تهیه ساختار، دچار مشکل میشوند. این مسائل توسط رایانه قابل حل نیستند و غالباً تکرارپذیر نمیباشند. چرا که ممکن است شرایط حاکم در دو مرحله تکرار پی در پی، تغییر نماید.
در جهان واقع، یافتن مسائلی که کاملاً ساختاری و یا کاملاً غیرساختاری باشند، اصولا مشکل و غیرممکن است. بنابراین، اکثر مسائل در حد واسط این دو مرز قرار دارند. یعنی آنکه میتوان در حل مسائل، هم از دیدگاه سیستماتیک استفاده کرد و هم براساس قدرت تحلیل مغز انسان، به قضاوت در مورد برخی معیارها پرداخت. تلفیقی از این دو دیدگاه، سبب پیدایش DSS گردید. در واقع DSS، دانستههای انسان را برای حل مساله، با دادههای عددی و قابل محاسبه تلفیق مینماید و راهکارهایی را پیش روی تصمیم گیرنده قرار میدهد و افق دید تصمیم گیرنده را جهت حل مساله وسیعتر مینماید (عزیزخانی، 1387). به عبارت دیگر DSS، مدلهایی هستند که ورودی آنها انواع مختلفی از اطلاعات و خروجی آنها راه حلهای متعدد برای حل مساله موجود میباشد. DSS، سامانهای فعال میباشد، چرا که به فرد تصمیم گیرنده این امکان را میدهد که به طور پیوسته راهکارهای متعدد را ایجاد کرده و آنها را با هم مقایسه نماید (کلوسترمن75، 1997).
2. 4 .6. سامانه پشتیبانی تصمیم گیری مکانی (SDSS)
مفهوم SDSS، همانند و مشابه با DSS است. با این تفاوت که SDSS، روشی است که انسان به همـــراه کامپــیوتر به حل مسائل مکانی میپردازد (دن‌شام76، 1991).
در واقع SDSS، یک سامانه رایانهای است که برای پشتیبانی تصمیم گیرنده یا تصمیم گیرندگان در امر رسیدن به هدف در مسائل مکانی طراحی شده است (شکل شماره 2-5).
شکل 2-5: ساختار SDSS، مورد استفاده در حل مسائل مکانی (عزیزخانی 1387)
فصل سوم: مواد و روش‌ها
3.
مواد و روش‌ها
3. 1. مقدمه
انتخاب مکان مناسب برای یک فعالیت یکی از تصمیمات پایدار برای انجام یک طرح گسترده است که نیازمند تحقیق در مکان از دیدگاه‌های مختلف میباشد. از آنجا که مکان‌یابی نیاز به اطلاعات دقیق دارد و اهمیت زیادی دارد، حجم بزرگی از اطلاعات جزئی برای معرفی مکان‌های مختلف باید جمع‌آوری، ترکیب و تجزیه و تحلیل شوند تا ارزیابی صحیحی از عواملی که ممکن است در انتخاب تأثیر داشته باشند صورت پذیرد. مکان‌یابی فعالیتی است که قابلیت‌ها و توانایی‌های یک منطقه را از لحاظ وجود زمین مناسب و کافی و ارتباط آن با سایر کاربری‌ها برای انتخاب مکانی مناسب برای کاربری خاص مورد تجزیه و تحلیل قرار میدهد. قابلیت‌ها و توان‌های یک مکان با توجه به این که برای چه مفاهیمی در نظر گرفته شود متفاوت خواهد بود، بنابراین بسته به نوع کارکرد مورد نظر باید معیارهایی تلفیق شوند تا توان مکان با توجه به آن مورد بررسی قرار گیرد. این معیارها نسبت به نوع کاربرد متفاوت هستند اما همه آنها در جهت انتخاب مکان مناسب همسو میشوند، استفاده از این شاخص‌ها نیاز به داشتن اطلاعات صحیح و کامل از مکان دارد و دستیابی به اطلاعات نیازمند تحقیقات گسترده و جامع میباشد. به طورکلی مکان‌یابی فعالیتی است که استعدادهای فضایی و غیرفضایی یک سرزمین را شناسایی کرده و امکان انتخاب مکان مناسب را فراهم می‌آورد.
3. 2. معرفی منطقه موردمطالعه
3. 2 .1. موقعیت جغرافیایی
شهرستان سیریک با وسعت 3500 کیلومتر مربع در استان هرمزگان و در 75 کیلومتری جنوب شرقی میناب در ساحل دریای عمان واقع شده است. رویشگاه حرا در ناحیه سیریک یکی از منحصربفردترین رویشگاه‌های مانگرو در کشور است. این رویشگاه تنها گستره‌ای از مانگرو‌های کشور است که دو گونه درختی حرا و چندل با یکدیگر در آن استقرار دارند. در بررسی مساحت و تراکم این اجتماع زیستی بر روی تصاویر ماهواره‌ای IRS مساحت آن 773 هکتار تعیین شد که 1/72 درصد آن انبوهی کمتر از 50 درصد دارد. رویش‌های مانگرو حوزه سیریک حدفاصل دو رودخانه گز و حیوی77 در خورهای پاچور، نخل زیارت، گارندهو، زیارت، گناری و کرتان در موقعیت جغرافیایی َ 15 وْ 26 تا َ 25 و ْ 26 عرض شمالی و طول َ 4 و ْ 57 تا َ 8 و ْ 57 شرقی قرار گرفته است (دانه‌کار، 1373).شکل (شماره 3-1).
شکل 3-1: موقعیت جغرافیایی منطقه
3. 2 .2. وضعیت آب و هوایی
بر اساس آمار ایستگاه‌های میناب و جاسک، متوسط بارش منطقه در طی دوره آماری 1/159 میلی‌متر و متوسط سالانه دما در این دو ایستگاه 39/27 درجه سانتی‌گراد میباشد. همچنین میانگین حداکثر و گرمترین ماه و میانگین حداقل‌های ماهانه به ترتیب در تیرماه 47/38 و دی‌ماه 72/14 درجه سانتی‌گراد به ثبت رسیده است. معدل رطوبت نسبی متوسط ماهانه نیز در دوره زمانی مورد مطالعه 31/72 درصد بوده است. بررسی نوع اقلیم با شاخص خشکی دومارتن نشان میدهد که این منطقه در ردیف اقلیم خشک (بیابانی) قرار میگیرد، همچنین مطالعات نشان میدهد که تقریبأ 9 ماه نخست سال، شرایط خشک و کم‌آب بر منطقه حکم‌فرما میباشد (تقی‌زاده،1387).
3. 2 .3. خاکشناسی و محدودیت اراضی
در جدول شماره 3-1 محدودیت‌های خاک منطقه سیریک ذکر شده است.
جدول 3-1: خاکشناسی منطقه و محدودیت‌های خاک
1.3
بدون خاک و یا با خاک خیلی کم عمق یکنواخت و سنگریزه دار در بعضی از دامنه‌ها و دره‌ها
شیب و پستی و بلندی-فقدان و با کمی عمق خاک-وجود سنگریزه و سنگ زیاد-پتانسیل فرسایشی ویافرسایش زیاد
1.6
خاک خیلی کم عمق تا کم عمق غیریکنواخت و اغلب همراه با سنگریزه زیاد
فرسایش نسبتأ زیاد-پستی و بلندی وشیب زیاد-کمی عمق خاک و وجود سنگریزه-تجمع گچ و املاح در بعصی قسمتها
2.3
بدون خاک و یا با خاک خیلی کم عمق تا کم عمق سنگریزه‌دار در بعضی دامنه‌ها و دره‌ها
فقدان یا کمی عمق خاک و وجود سنگریزه- شیب و پستی و بلندی- فرسایش زیاد
2.4
بدون خاک و یا با خاک خیلی کم عمق تا کم عمق با شوری زیاد تا خیلی زیاد همراه با گچ
فرسایش خیلی زیاد- فقدان و یا کمی عمق- شوری- شیب و پستی و بلندی
2.6
خاک خیلی کم عمق تا کم عمق سنگریزه دار و غیریکنواخت
کمی عمق خاک و وجود سنگریزه- شیب و پستی و بلندی-تجمع گچ و شوری در بعضی قسمتها-فرسایش خندقی
3.4
خاک کم عمق تا نیمه عمیق و گاهی عمیق با بافت سبک تا متوسط اغلب همراه با شوری وگچ
فرسایش زیاد-پستی و بلندی-کمی عمق خاک و وجود سنگریزه-تجمع گچ و املاح در بعضی از قسمتها
3.5
خاک عمیق تا نیمه عمیق با بافت سبک تا متوسط
افزایش فرسایش آبی و بادی-
