یک از این روشها برای پاسخگویی به یک نوع مساله مناسب هستند . دانستن روشهای گوناگون و رویه های مربوط برای محقق و استفاده کنندگان تحقیق اهمیت دارد ، حتی هنگامی که روش به عنوان ملاک یا ضابطه مورد استفاده قرار می گیرد ، راههای مختلفی جهت طبقه بندی مطالعات تحقیقی وجود دارد . (خاکی ، 1379 ، 102 و 103)
این پژوهش از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی محسوب گردیده و از نظر روش پژوهش نیز یک پژوهش توصیفی- پیمایشی است .
در تحقیقات کاربردی با استفاده از زمینه و بستر شناختی و معلوماتی که از طریق تحقیقات بنیادی فراهم شده برای رفع نیازمندی های بشر و بهبود و بهینه سازی ابزارها ، روش ها ، اشیاء و الگوها در جهت توسعه رفاه و آسایش و ارتقای سطح زندگی انسان مورد استفاده قرار می گیرند . ( حافظ نیا ، 1387 ، 51 )
در تحقیقات توصیفی محقق به دنبال چگونه بودن موضوع است و می خواهد بداند پدیده ، متغیر ، شی یا مطلب چگونه است . به عبارت دیگر ، این تحقیق وضع موجود را بررسی می کند و به توصیف منظم و نظامدار وضعیت فعلی آن می پردازد و ویژگی ها و صفات آن را مطالعه و در صورت لزوم ارتباط بین متغیرها را بررسی می نماید . (حافظ نیا ، 1387 ،58 ) در تحقیقات توصیفی محقق می تواند به ارزیابی شرایط کار ، موقعیت پدیده ، روش های کار ، عقاید و اطلاعات جمعیت شناسانه بپردازد و در صورت لزوم روابط بین متغیرها مورد مطالعه را بررسی و شناسایی کند . در این تحقیقات نوعا از روش های مطالعه کتابخانه ای و بررسی متون و محتوای مطالب و نیز روش های میدانی نظیر پرسشنامه ، مصاحبه و مشاهده استفاده می شود . (همان ، 60 ) از ویژگی های تحقیق توصیفی این است که محقق دخالتی در موقعیت ، وضعیت و نقش متغیرها ندارد و آنها را دستکاری یا کنترل نمی کند و صرفا آنچه را وجود دارد مطالعه کرده، به توصیف و تشریح آن می پردازد . همچنین، تحقیقات توصیفی ممکن است به کشف قوانین و ارائه نظریه منتهی شود ؛ این سخن بدان معناست که از طریق اینگونه تحقیقات شناخت های کلی حاصل می شود . به طور کلی ، اینگونه تحقیقات ارزش علمی بالایی دارد و می تواند به کشف حقایق و ایجاد شناخت کلی و تدوین قضایای کلی در تمامی علوم و معارف بشری منجر شود . (همان ، 61 )
3-3) جامعه و نمونه آماری
تحقیق علمی با هدف شناخت یک پدیده در یک جامعه آماری انجام می شود. (حافظ نیا ، 1387 ، 119) محدوده و فضای مطلوب ما جامعه های آماری را مشخص و معین می کند، بنابراین تعریف جامعه آماری عبارت است از: “تعدادی از عناصر مطلوب مورد نظر که حداقل دارای یک صفت مشخصه باشند ” . صفت مشخصه، صفتی است که بین همه عناصر جامعه آماری مشترک و متمایز کننده جامعه آماری از سایر جوامع باشد. جامعه آماری به دو نوع تقسیم می شود: محدود و نامحدود. اگر جامعه مقادیر از تعداد محدود و ثابتی تشکیل شود و پایان پذیر باشد آن را محدود و در غیر اینصورت، وقتی که جامعه از یک ردیف بی انتهای مقادیر تشکیل شده باشد، آن را نامحدود گویند.(آذر و مومنی ، 1387 ، 5-6)
هر بخشی از جامعه آماری را نمونه گویند؛ بنابراین تعریف نمونه عبارت است از: “تعداد محدودی از آحاد جامعه آماری که بیان کننده ویژگی های اصلی جامعه باشد”. با این تعریف طبیعی است از جامعه های آماری می توان نمونه های متعددی انتخاب کرد. (همان منبع، 6)
توضیح این نکته ضرورت دارد که در آمار به مقادیر اندازه گیری شده صفات مربوط به یک نمونه، “شاخص آماری” و به مقادیر اندازه گیری شده صفات مربوط به تمام جامعه “پارامتر” می گویند. (حافظ نیا، 1387، 120)
جامعه آماری این پژوهش را، کلیه کارکنان اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران تشکیل می دهند. برای نمونه گیری از این جامعه از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است.
در طرح نمونه برداری احتمالی نامحدود که معمولا نمونه برداری تصادفی ساده نامیده می شود، اعضای جامعه آماری یک شانس معین و برابر برای انتخاب شدن به عنوان آزمودنی دارند. موقعی که بدین گونه اعضا را از جامعه آماری انتخاب می کنیم احتمال بسیار دارد که الگوهای پراکنش ویژگی هایی که در پژوهش خود بدان علاقه مند هستیم، به همان صورت در عناصری که برای نمونه بر می گزینیم توزیع شده باشد. این طرح نمونه برداری که به نمونه برداری تصادفی ساده شهرت دارد، کمترین سوء گیری و بیشترین تعمیم پذیری را دارا می باشد اما این نوع نمونه برداری گاهی پر زحمت و پر هزینه است. (سکاران، 1388، 300)
تعداد جامعه آماری پژوهش حاضر 400 نفر می باشد که پژوهشگر 196 نفر آنان را به عنوان نمونه آماری انتخاب نموده است. لازم به ذکر می باشد که به منظور تعیین تعداد نمونه آماری از فرمول کوکران استفاده شده است.
n= حجم نمونه
N = حجم جمعیت آماری (400)
t = در صد خطای معیار ضریب اطمینان قابل قبول (96/1)
p = نسبتی از جمعیت فاقد صفت معین (5/0)
q = نسبتی از جمعیت فاقد صفت معین (5/0)
=d درجه اطمینان یا دقت احتمالی مطلوب (05/0)
3-4) روش ها و ابزار جمع آوری اطلاعات
روش جمع آوری اطلاعات در این تحقیق کتابخانه ای و میدانی می باشد .
* مطالعات کتابخانه ای
روشهای کتابخانه ای در تمامی تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد ، ولی در بعضی از آنها در بخشی از فرایند تحقیق از این روش استفاده می شود و در بعضی از آنها موضوع تحقیق از حیث روش ، ماهیاتا کتابخانه ای است و از آغاز تا انتها متکی بر یافته های تحقیق کتابخانه ای است . با توجه به نقش و سهمی که روش های کتابخانه ای در تحقیقات علمی به طور کلی دارد، لازم است محققان از روش های کتابخانه ای مطلع بوده، تجربه و تبحر لازم را در استفاده از آن ها به دست آورند. (حافظ نیا ، 1387 ، 164)
* مطالعات میدانی
روشهای میدانی به روش هایی اطلاق می شود که محقق برای گردآوری اطلاعات ناگزیر است به محیط بیرون برود و با مراجعه به افراد یا محیط ، و نیز برقراری ارتباط مستقیم با واحد تحلیل یعنی افراد ، اعم از انسان ، موسسات ، سکونتگاهها ، موردها و غیره ، اطلاعات مورد نظر خود را گردآوری کند. در واقع، او باید ابزار سنجش یا ظروف اطلاعاتی خود را به میدان ببرد و با پرسشگری، مصاحبه، مشاهده و تصویربرداری آنها را تکمیل نماید و سپس برای استخراج ، طبقه بندی ، و تجزیه و تحلیل به محل کار خود برگردد . روش های متداول و معروف گردآوری اطلاعات میدانی عبارتند از: (حافظ نیا، 1387، 179)
پرسشنامه ای؛ 2) مصاحبه ای؛ 3) مشاهده ای؛ 4) آزمون؛ 5) تصویربرداری؛ 6) ترکیبی.
روش پرسشنامه ای: یکی از روش های بسیار متداول در گردآوری اطلاعات میدانی روش پرسشنامه ای است که امر گردآوری اطلاعات را در سطح وسیع، امکان پذیر می سازد. در تحقیقات توصیفی و نیز تحقیقاتی که از گستره جغرافیایی زیادی برخوردار باشد یا افراد جامعه آماری و نمونه آن زیاد باشند، معمولا از روش پرسشنامه ای استفاده می شود. روش پرسشنامه ای محتاج پیش بینی ها و برنامه ریزی ها و تدارک امکانات و نیروی انسانی قابل ملاحظه ای است که محقق باید از وجود آن ها اطمینان خاطر داشته باشد. در روش پرسشنامه ای عوامل و عناصر متعددی دخالت دارند که از طریق کارکرد هماهنگ آن ها محقق می تواند اطلاعات مورد نیاز خود را گردآوری نماید. این عناصر عبارتند از: (حافظ نیا، 1387، 179)
ابزار گردآوری اطلاعات یا پرسشنامه؛ 2) عوامل اجرای پرسشنامه؛ 3) برنامه ریزی و مدیریت اجرای پرسشنامه؛ 4) پاسخگویان.
در این پژوهش ابتدا برای گردآوری اطلاعات در زمینه های مبانی نظری و تدوین ادبیات پژوهش و تعاریف عملیاتی از روش مطالعه کتابخانه ای شامل مطالعه کتاب ها، مقاله ها، نشریه ها، رساله ها و منابع علمی موجود در دانشگاه و مراکز علمی استفاده شده و در خصوص جمع آوری اطلاعات برای پاسخ به فرضیات پژوهش از روش میدانی و ابزار پرسشنامه استفاده شده است. برای جمع آوری داده ها از 4 پرسشنامه استاندارد اتوماسیون اداری با 15 گویه که از پژوهش حبیبی (1383) اقتباس شده است، پرسشنامه استاندارد بهره وری سازمانی با 31 گویه، مقیاس رفتار شهروندی سازمانی پودسکاف و همکاران (1990) با 22 گویه و مقیاس عملکرد شغلی پاترسون (1992) با 15 گویه استفاده شده است.
مشخصات ساختاری شکلی و محتوایی پرسشنامه به شرح زیر توصیف می گردد :
3-4-1) مختصات پرسشنامه
بطوریکه در جدول (3-2) ملاحظه می شود گزینه های پرسشنامه بر مبنای طیف لیکرت تنظیم شده است .
جدول (3-1) مختصات پرسشنامه
بسیار کم
کم
متوسط
زیاد
بسیار زیاد
گزینه
5
4
3
2
1
امتیاز
همیشه
گاهی
اغلب
به ندرت
گزینه
4
3
2
1
امتیاز
جدول (3-2): تفکیک سوالات پرسشنامه
منبع
شماره سوالات
متغیر
حبیبی (1383)
4-1
سیستم های مدیریت اسناد
اتوماسیون اداری
مستقل
7-5
سیستم های جابجایی اسناد
11-8
سیستم های ارتباطات راه دور
15-12
سیستم های مدیپشتیبانی اداری
ساعتچی و همکاران (1389)
15-1
عملکرد کارکنان
وابسته
مقیمی و رمضان
(1390)
22-1
رفتار شهروندی سازمانی
مقیمی و رمضان (1390)
31-1
بهره وری سازمانی
3-5) روایی61 و پایایی62 ابزار جمع آوری اطلاعات
دو معیاری که برای آزمودن برازش اندازه ها به کار می آیند عبارتند از روایی و اعتبار. روایی تعیین می کند ابزار تهیه شده تا چه حد مفهوم خاص مورد نظر را اندازه می گیرد و اعتبار معین می کند یک ابزار اندازه گیری تا چه میزان سازگاری مفهوم مورد نظر را اندازه می گیرد. به بیان دیگر، روایی به ما می گوید که آیا مفهوم واقعی را اندازه می گیریم و اعتبار با پایداری و سازگاری اندازه گیری سر و کار دارد. روایی و اعتبار مهر تائیدی هستند بر استحکام علمی یک مطالعه پژوهشی. (سکاران، 1388، 222-223)
مشکل روایی و پایایی ابزار سنجش معمولا متاثر از عوامل گوناگونی نظیر پیچیدگی موضوع مورد مطالعه، عامل و منبع تهیه داده ها یعنی انسان، و روش ها و شرایط گردآوری اطلاعات است. (حافظ نیا، 1387، 155)
3-5-1) روایی
منظور از روایی این است که مقیاس و محتوای ابزار یا سوالات مندرج در ابزار دقیقا متغیرها و موضوع مورد مطالعه را بسنجد . یعنی اینکه هم داده های گردآوری شده از طریق ابزار مازاد بر نیاز تحقیق نباشد و هم اینکه بخشی از داده های مورد نیاز در رابطه با سنجش متغیرها در محتوای ابزار حذف نشده باشد یا به عبارت دیگر ، عین واقعیت را به خوبی نشان دهد . ( حافظ نیا ، 1387 ، 155 )
موضوع روایی از آن جهت اهمیت دارد که اندازه گیری های نا مناسب و ناکافی می تواند هر پژوهش علمی را بی ارزش و ناروا سازد . ( خاکی ، 1379 ، 244 )
در این پژوهش، چون از پرسشنامه های استاندارد که قبلا هم در پژوهش های متعدد مورد استفاده قرار گرفته است استفاده شده لذا از روایی مناسبی برخوردار است. اما پژوهشگر برای اطمینان کامل از روایی محتوایی پرسشنامه، تعدادی از پرسشنامه ها را در اختیار تعدادی از کارشناسان و اساتید دانشگاهی که در رشته های تخصصی مدیریت بودند توزیع نمود تا ضمن بیان نقطه نظرات اصلاحی نسبت به تکمیل هر یک از گزاره ها ی مربوطه اظهار نظر تخصصی نمایند.
3-5-2) پایایی
اعتبار یا اعتمادپذیری ابزار میزان پایایی و سازگاری آن را در اندازه گیری یک مفهوم نشان می دهد که برای ارزیابی “برازش” ابزار مفید است.
توانایی ابزار در حفظ پایایی خود در طول زمان- علیرغم شرایط غیرقابل کنترل آزمون و وضعیت خود پاسخگویان- حاکی از پایداری آن و تغییر پذیری اندک آن می باشد. این توانایی گویای برازش ابزار است چرا که هر زمان اندازه گیری صورت گیرد نتایج پایدار به دست می آید. (سکاران، 1388، 227)
3-5-3) روش های اطمینان از روایی و پایایی
